Operacja jaskry może służyć poprawie odpływu cieczy wodnistej z oka albo zmniejszeniu produkcji tego płynu. Dzięki zmianie równowagi wytwarzania i usuwania go z oka uzyskuje się obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP), co pozwala na zahamowanie lub spowolnienie postępu choroby.

Na czym polega jaskra?

Jaskra jest chorobą oczu atakującą obie gałki, choć nie zawsze początek choroby obserwuje się w nich w tym samym czasie. Schorzenie ma charakter przewlekły i postępujący. Dotyczy zwykle osób w wieku powyżej 50 lat. Z klinicznego punktu widzenia najistotniejszy jest fakt, że u chorego pojawiają się coraz większe ubytki pola widzenia, prowadzące do tzw. widzenia lunetowatego.

Objawy we wczesnym okresie choroby zwykle nie są spostrzegane przez dotkniętą nią osobę, gdyż zaburzenia widzenia dotyczą obrazu peryferyjnego (obwodowego). W przebiegu jaskry uszkodzeniu ulegają włókna nerwu wzrokowego. Badania pokazują, że jest to spowodowane wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym i upośledzeniem ukrwienia siatkówki (które pogarsza się, jeśli IOP osiąga wysokie wartości). Celem leczenia jest więc przywrócenie prawidłowego ciśnienia w obrębie oka i ochrona komórek nerwowych przed degeneracją. Tym samym zmniejsza się szansę całkowitej utraty wzroku.

Jaki jest mechanizm powstawania nadciśnienia wewnątrzgałkowego w jaskrze?

Częstym zjawiskiem w jaskrze jest zwężanie się lub zamykanie drogi odpływu płynu z gałki ocznej. Mówi się wtedy o jaskrze zamkniętego lub zamykającego się (wąskiego) kąta przesączania. Struktura, która decyduje o intensywności przepływu cieczy wodnistej z oka na zewnątrz do przestrzeni podspojówkowej, to utkanie beleczkowe. Znajduje się ono w kącie rogówkowo-tęczówkowym, czyli u samej podstawy tęczówki, w miejscu, gdzie kończy się przednia, przejrzysta część ściany gałki ocznej. W niektórych przypadkach podwyższone IOP pojawia się nawet w sytuacji, gdy kąt przesączania wydaje się mieć prawidłową strukturę i nie jest zwężony.

Operacyjne metody leczenia jaskry

Operacje jaskry to, obok farmakoterapii, jedna z podstawowych metod leczenia tej choroby. W niektórych sytuacjach dzięki zabiegowi uzyskuje się lepszy efekt niż w przypadku przewlekłego stosowania leków, które nie tylko wymagają codziennego zażywania, ale też mają też pewne efekty uboczne.

Jeśli operacja nie zwiększy odpływu cieczy wodnistej z oka i nie obniży ciśnienia w sposób dostateczny, to przynajmniej pozwala na znaczące zmniejszenie dawek leków. Jest to o tyle istotne, że przy długotrwałym stosowaniu farmaceutyków wrażliwość na nie obniża się, a skuteczność spada. Zabieg pozwala na odsunięcie tego momentu w odległą przyszłość.

Operacyjne leczenie jaskry stosuje się głównie u osób z wysokim, niedającym się trwale obniżyć lekami, ciśnieniem wewnątrzgałkowym i wąskim, zamykającym się kątem przesączania. Wskazaniem może też być jaskra u osoby, która nie będzie w stanie stosować regularnie kropli ocznych ze względu na niesprawność ruchową lub starcze zmiany otępienne.

Metody leczenia operacyjnego obejmują laseroterapię oraz klasyczne operacje wykonywane w warunkach szpitalnych. Stosowanie laserów pozwala na zmniejszenie inwazyjności zabiegów. Z pomocą klasycznej mikrochirurgii zaś można uzyskać natychmiastowe efekty i mniejsze jest ryzyko powikłań pod postacią przejściowego wzrostu ciśnienia w okresie wczesnej rekonwalescencji.

Zabiegi laserowe to przede wszystkim trabekuloplastyka i irydotomia. Pierwsza metoda pozwala na rozszerzenie drogi odpływu w kącie przesączania poprzez zniszczenie w nim części beleczkowania (czyli trabeculum). Powstały otwór zapewnia zwiększenie wypływu cieczy wodnistej z oka. Drugi często stosowany zabieg (niekiedy łączony z pierwszym) to irydotomia, polegająca na wykonaniu w obwodowej części tęczówki otworu, który usprawnia krążenie cieczy wodnistej.

Klasyczne zabiegi operacyjne polegają na rozszerzeniu drogi odpływu przez kąt przesączania lub na wytworzeniu alternatywnej trasy przepływu cieczy wodnistej pod spojówkę. Dodatkowym lub alternatywnym zabiegiem może być przymrażanie (cyklokriopeksja) produkującego ciecz wodnistą ciała rzęskowego lub działanie na nie wysoką temperaturą. W takim przypadku używa się lasera lub specjalnej mikrochirurgicznej diatermii.

Powikłania po operacji jaskry

Powikłaniem po operacji jaskry (zarówno tradycyjnej jak i laserowej) może być wzrost IOP, stan zapalny, niekiedy infekcja. Niekorzystnym efektem jest zamykanie się (zarastanie) wytworzonej sztucznie drogi odpływu cieczy wodnistej, co może powodować konieczność powtórnego zabiegu. W celu zapobieżenia takiej ewentualności do wytworzonych kanałów wprowadza się specjalne wszczepy, które pozwalają na utrzymanie przepływu płynu przez wiele lat.

Zobacz film: Laserowa korekcja wzroku - jak wygląda zabieg?

Bibliografia:

1. H.M. Niżankowska, Podstawy okulistyki, Wrocław 2000.

2. J. Kanski, B. Bowling, Kanski – Okulistyka kliniczna, red. J. Szaflik, Wrocław 2017.