Megalomania występuje w psychozach endogennych. Stanowi między innymi jeden z objawów epizodu manii w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Może także towarzyszyć schizofrenii. Osoby dotknięte megalomanią najczęściej nie mają poczucia choroby.
Megalomania - przyczyny
Powody wystąpienia megalomanii są ściśle powiązane z przyczynami epizodu choroby, której mania wielkości towarzyszy. Psychozy endogenne mają niekiedy podłoże genetyczne. Za stany chorobowe sprzyjające wystąpieniu megalomanii odpowiada także wzrost aktywności neuroprzekaźników - serotoniny i noradrenaliny. Samoocenę często zawyżają substancje psychoaktywne (alkohol, narkotyki) oraz niektóre leki (cholinolityczne, przeciwmalaryczne czy antydepresyjne).
Zaburzenia nastroju skojarzone z megalomanią mogą być spowodowane niektórymi chorobami, np. nadczynnością tarczycy, padaczką skroniową i stwardnieniem rozsianym.Zdarza się, że epizody psychotyczne wywołuje silny stres, zmęczenie, nieregularny sen.
Megalomania - objawy
W epizodzie psychozy, któremu towarzyszy megalomania, chory ma zwykle podwyższony nastrój, zaburzony obraz rzeczywistości oraz skłonność do snucia nierealistycznych planów w obliczu przekonania o nieskończonych możliwościach ich realizacji. Stan ten wiąże się z podwyższoną samooceną, brakiem autokrytycyzmu i dystansu do siebie. Dlatego osoba dotknięta zaburzeniem afektywnym łatwo nabiera przekonania o swojej wyższości nad otoczeniem, wybitnych zdolnościach i nieograniczonej mocy sprawczej. Myśli te mogą mieć charakter urojeń.
Chory, przeświadczony o swojej wyjątkowości, często ma także poczucie szczególnej misji, co w praktyce może popychać go do nieprzemyślanych, fatalnych w skutkach działań.Megalomania - leczenie
Zaburzenia, którym towarzyszy megalomania, mają przewlekły, nawracający charakter, więc wymagają wieloletniego leczenia. Jego podstawą jest farmakoterapia, stosowana głównie w okresie występowania epizodów chorobowych. Osobie dotkniętej psychozą podaje się leki stabilizujące nastrój, leki uspokajające i przeciwlękowe oraz leki przeciwpsychotyczne. Obok farmakoterapii zalecana jest psychoedukacja, która uczy rozpoznawać wczesne symptomy zaburzeń afektywnych. Prowadzona równolegle psychoterapia wpływa korzystnie na ogólną kondycję psychiczną chorego, co ogranicza przyczyny epizodów chorobowych.
Megalomania jako cecha charakteru
O manii wielkości często mówi się w przypadku ludzi zdrowych, opisując w ten sposób trwały rys ich osobowości, sposób, w jaki odnoszą się do swojego otoczenia.
Megalomanem nazywa się osobę o wysokim stopniu samozadowolenia, przeświadczoną o własnej doskonałości i bezkrytycznie chełpiącą się domniemanymi walorami czy osiągnięciami.Człowiek taki chętnie skupia na sobie uwagę, czerpiąc satysfakcję z podkreślania swojego znaczenia, mówienia o nieograniczonych możliwościach i niezwykłych dokonaniach. Odnosi się przy tym z wyższością do innych ludzi - czuje się od nich bardziej wartościowy, mądrzejszy, zdolniejszy. Megaloman jest przekonany o bezwzględnej słuszności swoich poglądów i ceni tylko tych, którzy się z nim zgadzają, bez skrupułów krytykując lub wręcz znieważając każdego, kto ma inne zdanie. Ów brak tolerancji przeradza się niekiedy w tak głęboką pewność własnej nieomylności, że osoba z manią wielkości stawia się ponad prawem czy zasadami społecznego pożycia, lekceważąc przepisy i ogólnie przyjęte normy. Megalomania pozwala na utrzymanie dobrego samopoczucia w sytuacjach trudnych, konfliktowych. Megaloman jest przeświadczony, że postępuje właściwie, więc nie ma poczucia odpowiedzialności za przykre zdarzenia. O ile sukcesy chętnie przypisuje sobie, winą zawsze obarcza otoczenie.
Przyczyny megalomani są złożone i różnią się w indywidualnych przypadkach. Generalnie psychologowie upatrują etiologii manii wielkości w niedojrzałości emocjonalnej, ponieważ poczucie omnipotencji w sposób naturalny występuje u dzieci.
Za powód megalomanii uznaje się także - paradoksalnie - niskie poczucie własnej wartości.Wywyższanie się jest w tym przypadku mechanizmem obronnym, który pozwala radzić sobie z nieśmiałością czy poczuciem niekompetencji.
Pojętej w powyższy sposób megalomanii nie uznaje się za chorobę, niemniej w praktyce jest przypadłością o bardzo negatywnych skutkach. W istotę manii wielkości wpisany jest brak dystansu, samokrytycyzmu, toteż ludzie nią dotknięci zwykle nie mają świadomości problemu, a wszelkie sugestie na ten temat traktują z lekceważeniem. W związku z tym nie są w stanie pracować nad tą cechą charakteru.
Tymczasem jest ona niezwykle uciążliwa dla otoczenia, a przede wszystkim - niekorzystna dla samego megalomana.Odbiera mu poczucie realizmu i umiejętność budowania zdrowych relacji z ludźmi. Dlatego wskazane jest, by osobę z manią wielkości nakłaniać do podjęcia terapii.