Medytacja transcendentalna to technika medytacyjna rozpowszechniana przez Maharishiego Mahesha Yogiego. Połączył w niej Wedy (święte księgi hinduizmu), myśl wedantyjską (element klasycznej filozofii indyjskiej) i język współczesnej nauki. TM stała się popularna niemal na całym świecie, a jej praktyki podejmowane są przez wielu znanych ludzi.

Zobacz także:

• Na czym polega medytacja zen? Jak wyglądają początki z medytacją zen?
• Jak stosować mindfulness każdego dnia? Na czym polega medytacja uważności?
• Techniki relaksacyjne pomogą pokonać jesienną chandrę i stres. Jak je stosować?

Czym jest medytacja transcendentalna?

Medytacja transcendentalna (z ang. Transcendental Meditation, TM) to technika medytacyjna oparta na mantrach, czyli powtarzaniu głośno lub tylko w myślach uzyskanego od nauczyciela tekstu. W opinii zwolenników TM jej technika jest naturalna, bezwysiłkowa, łatwa oraz przyjemna. Może być praktykowana przez ludzi w każdym wieku, wyznających różne religie.

Skąd wywodzi się medytacja transcendentalna?

Medytacja transcendentalna zapoczątkowana została w latach sześćdziesiątych XX w. przez hinduskiego mędrca Maharishiego Mahesha Yogiego. Według niego program transcendentalnej medytacji „zapoczątkuje nową erę dla nowej ludzkości o rozwiniętych wszystkich sferach życia – fizycznej, umysłowej, materialnej i duchowej". Jej propagowaniem niemal na całym świecie zajmuje się utworzona przez niego organizacja Maharishi Foundation Ltd. W Polsce TM pojawiła się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w. Jej nauczaniem zajmują się przede wszystkim Polskie Towarzystwo Idealnej Edukacji i Towarzystwo Transcendentalnej Medytacji.

Popularność medytacji transcendentalnej

Transcendentalna medytacja cieszy się w ostatnim czasie sporą popularnością. Szacuje się, że w skali globu uprawiana jest przez ponad 6 milionów ludzi. Wśród praktykujących ją osób znajdują się nawet gwiazdy Hollywood: Tom Hanks, Gwyneth Paltrow, David Lynch czy Ellen DeGeneres. Jedna z książek o transcendentalnej medytacji Super Mind autorstwa Normana Rosenthala – międzynarodowej sławy psychiatry znalazła się na liście bestsellerów New York Times.

Technika medytacji transcendentalnej

Technika medytacji transcendentalnej przedstawia się następująco:

• zajęcie wygodnej pozycji siedzącej na krześle lub poduszce, tak by plecy były proste, dłonie położone na górnej części ud, oczy zamknięte;
• skoncentrowanie się na oddechu, zwrócenie uwagi, by podczas wdechu w pierwszej kolejności unosiła się przepona i brzuch, a później klatka piersiowa. Należy pamiętać, by wdech był krótszy od wydechu, oddychanie przebiegało świadomie, bez napięcia, swobodnie;
• nie walcz z pojawiającymi się w głowie myślami, ale nie poświęcaj im też uwagi, łagodnie skieruj uwagę na oddychanie i mantrę.

Medytujący wprowadzony jest do TM przez mistrza, który przekazuje mu instrukcje i indywidualnie dobiera mantrę, uwzględniając przy tym m.in. zawód, styl życia, temperament. Adept jest zobowiązany do nieprzekazywania szczegółów instrukcji osobistej innym osobom. Przez pierwsze sesje uczeń medytuje pod nadzorem mistrza, który sprawdza jej poprawność. Później zaczyna samodzielną medytację. Praktykować ją można w odosobnieniu lub na specjalnych zajęciach grupowych. Jednorazowa sesja medytacji transcendentalnej powinna trwać średnio 20 minut i być powtarza dwa razy dziennie – rano i po południu. Dla zainteresowanych TM oprócz kursów podstawowych – inicjacyjnych oferowane są też zaawansowane.

Zalety i zagrożenia medytacji transcendentalnej

Transcendentalna medytacja jest bardzo prosta w praktykowaniu. Jej entuzjaści wymieniają ponadto wiele płynących z niej zalet. Ma pomóc w zaktywizowaniu energii, głębokiej relaksacji ciała, opanowaniu, wyciszeniu i oczyszczeniu umysłu. Dodatkowo zwiększa sprawność zarówno umysłową, jak i fizyczną. Wpływa korzystnie na ogólne samopoczucie, poprawia relacje z otoczeniem, łagodzi stres, pomaga zdystansować się od codziennych problemów. Uważana jest za ważne narzędzie samodoskonalenia, które zwiększa pewność siebie, koncentrację, kreatywność, pamięć. Podnosi też ogólną odporność organizmu. W wyniku praktyki medytacyjnej obniża się ciśnienie tętnicze krwi i tętno, a mięśnie rozluźniają.

Wymienione efekty możliwe są do uzyskania wyłącznie w przypadku systematycznego praktykowania medytacji transcendentalnej. Zauważalne są w ciągu pierwszych kilku tygodni i kumulują się wraz z upływem czasu. Zdaniem niektórych naukowców badania związane z tym tematem są mało wiarygodne, gdyż wykonane na zlecenie Maharishi Foundation Ltd. Dlatego też ich wartość jest dyskusyjna.

Na temat zagrożeń płynących z medytacji transcendentalnej mówią przeważnie środowiska kościelne. Zauważają w ruchu medytacji transcendentalnej organizację quasi-religijną, a nie uczącą techniki medytacyjnej. Zwłaszcza, że z czasem pojawiły się w nim elementy wierzeń millenarystycznych nakierowanych na przemianę świata i ludzkości czy idee siddha, czyli nadnaturalnych mocy (np. lewitacji). Od lat 90. XX w. ruch TM uważany jest za jednego z czołowych propagatorów ajurwedy – rozwiniętego w starożytności systemu medycyny indyjskiej.

Zobacz film: Czym jest medytacja?

Bibliografia:

1. Maharishi Mahesh Yogi, Nauka o Bycie a sztuka życia, Medium, Konstancin-Jeziorna 2003.

2. B. Roth, Siła spokoju. Potęga Transcendentalnej Medytacji, Samsara, Białystok 2018.

3. L. Jones, M. Eliade, C. J. Adams, Encyclopedia of Religion, Macmillan Reference USA, Detroit 2005.

4. P. Marchwicki, TRANSCENDENTALNA MEDYTACJA. Zarys doktryny i praktyki oraz elementy krytyki, [w:] „SEMINARE”, 2001, 17, s. 263–277.