Mastektomię wykonuje się głównie ze wskazań onkologicznych – kiedy w obrębie gruczołu sutkowego pojawia się nowotwór złośliwy. Schorzenie dotyczy głównie kobiet, ale około 1% zachorowań stanowią mężczyźni, szczególnie w wieku powyżej 50 lat, gdy stopniowo obniża się u nich poziom testosteronu, a przewagę hormonalną zdobywają estrogeny. Mastektomia jest również częścią procesu zmiany płci u transseksualistów.

Mastektomia – co to jest?

Mastektomia to operacja usunięcia guza nowotworowego piersi wraz z otaczającymi tkankami. Wykonywana jest w kilku wariantach, a wybór techniki zabiegu zależy od stadium rozwoju nowotworu. Lekarze diagnozujący osobę z tym schorzeniem nie tylko określają lokalizację guza w obrębie tkanki gruczołowej, ale zwracają też uwagę na stan okolicznych węzłów chłonnych (rak piersi rozprzestrzenia się za pośrednictwem naczyń chłonnych).

Czasem zmiany chorobowe ograniczają się do przestrzeni wewnątrzkanalikowych gruczołu sutkowego, a wielkość guzka nie przekracza 1–2 cm. Wtedy wybiera się najprostszy wariant operacji, czyli usunięcie zmiany chorobowej z marginesem tkanki zdrowej i pozostawienie piersi.

W przypadku kiedy nowotwór zlokalizowany jest w okolicy brodawki, składa się z kilku guzków albo wielkość pojedynczego guzka przekracza 2 cm, wykonuje się zwykle prostą mastektomię, czyli amputację (odjęcie) piersi. Procedura wykonywana jest wyłącznie po stronie chorej, choć w trakcie diagnostyki przed zabiegiem dokładnie bada się pod kątem rozwoju nowotworu również drugą pierś (ze względu na to, że prawdopodobieństwo pojawienia się podobnej zmiany po stronie drugiej jest zwiększone). Czasami więc (po wykryciu guzów w obu piersiach) wykonuje się mastektomię obustronną.

Mastektomia radykalna (doszczętna) to zabieg wykonywany w sytuacji, kiedy potwierdzono istnienie przerzutów w węzłach chłonnych albo gdy stan miejscowy piersi wskazuje, że istnienie tych przerzutów jest wysoce prawdopodobne. Wycięciu podlegają wtedy cała pierś oraz węzły chłonne piersiowe i pachowe, znajdujące się na drodze odpływu chłonki z gruczołu sutkowego. Opisywana operacja to tzw. modyfikowana mastektomia radykalna, która obecnie jest stosowana najczęściej. Klasyczny zabieg obejmował również usunięcie mięśnia piersiowego większego (który znajduje się pod gruczołem sutkowym). O ile nie stwierdza się naciekania tego mięśnia, nie podlega on wycięciu. Ostatnie badania nie potwierdziły, że poprawia to rokowania pacjentek, a zmodyfikowany zabieg jest dla chorej mniej okaleczający, zarówno pod względem funkcjonalnym, jak i estetycznym.

W niektórych sytuacjach usunięcie guza nie jest możliwe ze względu na duże zaawansowanie zmian. W takich sytuacjach leczenie ma charakter paliatywny (spowolnienie rozwoju choroby, poprawa komfortu życia chorego, zmniejszenie dolegliwości bólowych i przedłużenie życia).

Rekonstrukcja piersi

Zabiegi rekonstrukcji piersi wykonuje się najczęściej po przeprowadzeniu mastektomii i zakończeniu leczenia onkologicznego, kiedy nie stwierdza się postępu choroby. W trakcie operacji wykorzystuje się często implanty silikonowe, stosowane w zabiegach kosmetycznych.

Mastektomia z jednoczesną (jednoczasową) rekonstrukcją piersi jest zabiegiem, który może być wykonany, o ile pozwala na to stan miejscowy chorej (nie stwierdza się stanu zapalnego w operowanym obszarze ani przerzutów). Metoda ta ma wiele zalet, głównie związanych z faktem, że chora nie musi przechodzić dodatkowego znieczulenia ogólnego i okresu pooperacyjnego, rehabilitacja trwa zdecydowanie krócej, a stan psychiczny pacjentki jest zdecydowanie lepszy (brak stresu związanego z utratą atrybutu kobiecości, którą część osób traktuje jako oszpecenie).

Mastektomia – rehabilitacja po zabiegu

Rehabilitacja po zabiegu mastektomii jest podejmowana we wczesnej fazie pooperacyjnej. Obejmuje usprawnianie, fizjo- i psychoterapię. Częstym objawem wymagającym właściwego postępowania i ćwiczeń jest skłonność do tworzenia się zastoju chłonnego i obrzęku kończyny górnej po operowanej stronie (wynikająca z usunięcia pachowych węzłów chłonnych).

Pacjentki często wymagają wsparcia psychologicznego ze względu na toczącą się chorobę nowotworową o nieznanym rokowaniu oraz z uwagi na widoczne zmiany budowy ciała wynikające z usunięcia jednej lub obu piersi. Bardzo istotną rolę odgrywa tu również właściwa postawa partnera chorej kobiety.

Mastektomia profilaktyczna

Zabieg mastektomii profilaktycznej może być wykonywany u kobiet, u których stwierdzono występowanie mutacji genów BRCA1 lub BRCA2. Statystyki potwierdzają, że w przypadku ich obecności prawdopodobieństwo zachorowania na raka jest wyjątkowo wysokie, a wykonanie profilaktycznej amputacji obu piersi redukuje je według niektórych źródeł o ponad 90%. Operacje te są jednak rzadkością ze względu na fakt, że badań genetycznych nie wykonuje się rutynowo, a decyzja o przeprowadzeniu tak poważnego zabiegu, mimo braku jakiejkolwiek choroby, musi być świadomie podjęta przez zainteresowaną kobietę.