Martwicze zapalenie powięzi (MZP) to ogólnoustrojowa choroba infekcyjna prowadząca do rozległych zmian w powłokach ciała oraz do wystąpienia groźnych powikłań ogólnych, takich jak wstrząs toksyczny czy zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Wymaga złożonego leczenia chirurgicznego i farmakologicznego.

Przyczyny martwiczego zapalenia powięzi

Pierwotną przyczyną jest zakażenie powłok ciała bakteriami. Czynnikiem chorobotwórczym są trzy grupy drobnoustrojów:

• paciorkowce β-hemolizujące (głównie Streptococcus pyogenes),

• różnego typu bakterie Gram-dodatnie i Gram ujemne, które wnikają do skóry i głębszych tkanek w trakcie zabiegów chirurgicznych lub urazowych uszkodzeń,

• bakterie beztlenowe z rodzaju Clostridium, powodujące zgorzel gazową (najczęściej Clostridium perfringens).

Zakażenia wywołane przez paciorkowce stanowią ok. 60% wszystkich zachorowań. Bakterie te mogą dostawać się do miejsca zakażenia nie tylko z zewnątrz, ale również z krwią – z innych okolic ciała.

Infekcje z grupy drugiej związane są z zakażeniem powłok w przebiegu urazów, operacji, zabiegów kosmetycznych (np. tatuowania, przekłuwania uszu). Źródłem zakażenia może też być ognisko infekcyjne w organizmie, np. czyrak albo ropień okołozębowy.

MZP wywołane przez bakterie Clostridium (będące często naturalną florą jelita grubego) wiąże się w piśmiennictwie z chorobami tego narządu. Uważa się, że w przebiegu przewlekłych zapaleń, owrzodzeń, nowotworu jelita zwiększa się możliwość przenikania drobnoustrojów do krwi i przenoszenia się z jej prądem do innych narządów. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi choroby jest osłabienie odporności wynikające m.in. z:

• toczącego się procesu chorobowego (np. choroby układowej, nowotworu),

• przemęczenia i stresu,

• wyniszczenia,

• długotrwałego stosowania leków immunosupresyjnych lub przeciwzapalnych.

Na zachorowanie narażone są bardziej osoby uzależnione od alkoholu, narkomani, chorzy na AIDS i inne zespoły upośledzenia odporności.

Przebieg martwiczego zapalenia powięzi

Choroba zaczyna się od powstania ograniczonego nacieku w obrębie skóry i tkanki podskórnej. Okolica ta jest nadmiernie ucieplona, bolesna, obrzęknięta i często zaczerwieniona. W krótkim czasie zmiana rozprzestrzenia się gwałtownie, obejmuje coraz większe powierzchnie. Zapalenie rozchodzi się najczęściej wzdłuż mięśni, przebiegu powięzi lub ścięgien. Zajęte okolice są blade, marmurkowe, zimne. Rozwijają się w nich ogniska martwicy skóry. Przyczyną tych zmian jest powodowanie przez bakterie (i wydzielane przez nie substancje) zapalenia naczyń krwionośnych i zakrzepicy, prowadzącej do gwałtownego niedokrwienia tkanek i ich obumarcia.

Chory gorączkuje, tętno jest przyspieszone, ciśnienie spada, mogą pojawić się zaburzenia świadomości. W późnym etapie choroby wstrząs się pogłębia, na całej skórze i na śluzówkach (spojówki, jama ustna) mogą pojawić się drobne wybroczyny. Nieleczona choroba w ciągu kilku dni prowadzi najczęściej do śmierci chorego.

Rozpoznanie i leczenie martwiczego zapalenia powięzi

Rozpoznania dokonuje się głównie na podstawie obrazu klinicznego. Badania można uzupełnić o techniki obrazowe – magnetyczny rezonans jądrowy (NMR) i ultrasonografię dopplerowską, która pozwala na określenie stopnia zaburzeń krążenia. Istotny jest fakt, że z zewnątrz nie można dokładnie określić, jaką powierzchnię zajmuje proces chorobowy, ponieważ rozprzestrzenia się on nie po powierzchni skóry, ale w głębszych warstwach powłok. Duże znaczenie ma wykonanie badań mikrobiologicznych oraz szybkich testów, które mogą wskazać na rodzaj bakterii powodujących chorobę. Pozwalają one na dobranie najskuteczniej działających antybiotyków.

Leczenie obejmuje natychmiastowe wdrożenie kompleksowej terapii przeciwbakteryjnej oraz regularne chirurgiczne opracowywanie zmian martwiczych. Obumarłe tkanki usuwa się (nawet jeśli dotyczy to głęboko położonych powięzi lub mięśni), rany pozostawia otwarte, pod lekkim opatrunkiem, tak by zapewnić dostęp tlenu i swobodny odpływ wydzielin. W przypadku rozległych zmian martwiczych niezbędna bywa amputacja zajętej przez proces chorobowy kończyny albo np. sutka. Rany przepłukuje się regularnie roztworami antybiotykowymi, by zahamować rozprzestrzenianie się infekcji.

Choremu zapewnia się intensywną opiekę medyczną: leczenie przeciwbólowe, nawadnianie, leki przeciwzapalne, zapobiega się powstawaniu wstrząsu toksycznego i ogólnoustrojowym zaburzeniom krzepnięcia.

Leczenie MZP prowadzi się aż do opanowania choroby, po czym przystępuje się do zamknięcia i ostatecznego opracowania ran. Ubytki powłok pokrywa się przeszczepami siatkowymi skóry pobranej ze zdrowych miejsc. Dokonuje się też w miarę możliwości rekonstrukcji uszkodzonych lub usuniętych ścięgien i powięzi, likwiduje przykurcze kończyn spowodowane przez blizny.

Martwicze zapalenie ścięgien – rokowanie

Mimo intensywnego, wykorzystującego wszystkie możliwości współczesnej medycyny leczenia niekiedy nie udaje się opanować piorunująco postępującej choroby i dochodzi do zgonu chorego. Statystyki z krajów rozwiniętych mówią w przypadku MZP o śmiertelności na poziomie sięgającym 20–30% zachorowań.

Osoby wyleczone często wymagają intensywnej opieki w zakresie chirurgii plastycznej i rekonstrukcyjnej ze względu na fakt, że rozległa martwica tkanek pozostawia znacznego stopnia okaleczenia. Powrót do normalnego życia zwykle wiąże się również z intensywną rehabilitacją.

Jak zbudowana jest skóra i jakie pełni funkcje? Dowiesz się tego z filmu