Do jałowej martwicy kości dochodzi na skutek zaburzeń w ukrwieniu fragmentów kości. Może rozwinąć się w każdej z kości i medycyna wyróżnia aż około 40 rodzajów. Zdecydowanie najczęściej dotyka dzieci, zwłaszcza w okresie intensywnego wzrostu kości długich. Może pojawić się np. w głowie kości udowej, guzowatości kości piszczelowej, w guzie piętowym czy głowie drugiej kości śródstopia.
Martwica kości – przyczyny choroby
W przypadku martwicy kości dochodzi do obumarcia jej części. Jednak w miarę rozwoju choroby zmieniona tkanka ulega wchłonięciu i jest zastąpiona przez nową, która jednak nie jest aż tak wartościowa jak pierwotna i jest zdecydowanie bardziej podatna na deformacje.
Choroba dotyka głównie dzieci, ponieważ w młodym wieku w organizmie człowieka nie wszystkie naczynia krwionośne są jeszcze ze sobą połączone. Na skutek tego może dojść do częściowego niedokrwienia, przez co do kości nie są dostarczane wystarczające ilości substancji odżywczych oraz tlenu.
Objaw, który powinien wzbudzić niepokój, to ból w kończynach, który może prowadzić do utykania, chodzenia na palcach lub niechęci dziecka do wysiłku fizycznego. W zaognionych stanach zapalnych w miejscach dotkniętych zmianami martwiczymi widoczny jest obrzęk.
Martwica kości udowej i piszczelowej u dzieci
Martwica kości udowej to stan chorobowy określany w medycynie jako choroba Perthesa, czyli jałowa martwica głowy kości udowej. Może do niej dojść bez żadnych konkretnych przyczyn. Często jest jednak powikłaniem nieprawidłowego lub nieskutecznego leczenia dysplazji (wrodzonego niedorozwoju) stawu biodrowego w wieku dziecięcym bądź całkowitego zaniechania terapii. Jest to zdecydowanie najczęściej występujący rodzaj martwicy, który dotyka dzieci między 3 a 14 rokiem życia i znacznie częściej atakuje chłopców. Dziewczynki są z kolei bardziej narażone na martwicę głowy drugiej kości śródstopia, zwłaszcza w wieku 11–18 lat.
Schorzenia, które obejmują inne kości, występują znacznie rzadziej – niezależnie od tego, czy mowa o osobach dorosłych czy dzieciach.
Zobacz także: Czym jest martwica rozpływna i skrzepowa? Kiedy do niej dochodzi?
Jałowa martwica kości piszczelowej, a w zasadzie guzowatości kości piszczelowej, czyli choroba Osgooda-Schlattera, najczęściej dotyka chłopców w wieku tzw. skoku wzrostowego, czyli między 10 a 15 rokiem życia. Jest skutkiem niedokrwienia związanego z niedostatecznym dostarczaniem do szybko rosnących kości substancji odżywczych. Podobny mechanizm odpowiada za martwicę kości piętowej w okresie jej szybkiego wzrostu wzdłuż, czyli między 5 a 16 rokiem życia.
Przyczyny jałowej martwicy kości u dzieci nie są jeszcze do końca poznane.
Martwica kości u dorosłych
Jałowa martwica kości u dorosłych jest chorobą o dokładnie rozpoznanych przyczynach. Najczęściej jest wynikiem urazu, a dokładniej powtarzających się mikrourazów, do których dochodzi poprzez powtarzanie czynności, którym towarzyszą drgania, np. praca z użyciem młota pneumatycznego może prowadzić do obumarcia fragmentów jednej z kości nadgarstka. Wśród sportowców, zwłaszcza skoczków, jednym ze schorzeń jest nadmierne obciążenie więzadła rzepki, które może prowadzić do jałowej martwicy kości. Również w przypadku odłamania fragmentu kości na skutek urazu dochodzi do zmniejszenia ukrwienia odłamu, przez co ryzyko powikłań jest większe.
Martwica kości jest również następstwem choroby kesonowej, obecnie nazywanej chorobą dekompresyjną, która dotyka głównie płetwonurków. Dochodzi do niej na skutek zbyt szybkich zmian ciśnienia, którym poddawana jest osoba w trakcie wynurzenia. Krążące we krwi gazy w stanie płynnym (głównie azot), na skutek zbyt nagłych zmian ciśnienia, z fazy płynnej przechodzą w fazę lotną i formułują się pęcherzyki. Jeśli są one zbyt dużych rozmiarów mogą prowadzić do powstania zatorów i uszkodzeń w obrębie narządów, w których się umiejscowiły. Skutkiem każdego incydentu dekompresyjnego (niekoniecznie zaawansowanej postaci choroby) może być pojawienie się jałowej martwicy kości w przyszłości. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się też osoby przebywające pod zwiększonym ciśnieniem przez dłuższy czas, np. pracujące przy rurociągach, mostach itp.
Ryzyko martwicy zwiększone jest przy zaburzeniach metabolizmu tłuszczów, ponieważ nadmierna ilość związków cholesterolu może doprowadzić do niedrożności naczyń krwionośnych, które zaopatrują kości w substancje odżywcze.
Medycyna wyróżnia też postać posteroidową martwicy (najczęściej dotyczy zmian w obrębie kości udowej). Powoduje ją zażywanie leków glikokortykosteroidowych. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się osoby w wieku 40 do 50 lat oraz mężczyźni nadużywający alkoholu.