Gruczoł Bartholina wydziela śluz, który nawilża okolice sromu i wejścia do pochwy, spełnia ważną rolę, ułatwiając odbycie stosunku płciowego. Jego torbiel może być przyczyną rozwoju stanu zapalnego, powstania ropnia i wywołać uciążliwe dolegliwości. Ponieważ schorzenie ma tendencję do nawracania, często leczy się je chirurgicznie, wykonując marsupializację.

Lokalizacja i budowa gruczołu Bartholina

Gruczoły Bartholina znajdują się w tylnej części wargi sromowej mniejszej. Zwykle po jednej stronie znajdują się dwa gruczoły: większy i mniejszy. Para ta występuje symetrycznie na prawej i lewej wardze sromowej. Śluz, który te gruczoły produkują, jest wydzielany do ich wnętrza, gdzie tworzy się niewielka przestrzeń. Krótki przewód łączy ją z przedsionkiem pochwy, jego ujście znajduje się na wewnętrznej powierzchni wargi sromowej mniejszej. Wydzielina wydostaje się tam w niewielkich ilościach, nawilżając odpowiednio śluzówki. Produkcja śluzu zwiększa się przy podnieceniu seksualnym, co znacząco ułatwia odbycie stosunku płciowego.

Torbiel gruczołu Bartholina

Torbiel jest to zamknięta przestrzeń wypełniona płynem, mającym zwykle charakter surowiczy. W przypadku gruczołu Bartholina zawartość stanowi produkowany przez niego śluz. Nadmierne gromadzenie się wydzieliny związane jest ze zwężeniem lub całkowitym zamknięciem ujścia gruczołu. Przyczynami takiego stanu są:

• przewlekłe zmiany zapalne błony śluzowej przedsionka pochwy, prowadzące do przerostu błony śluzowej, włóknienia i bliznowacenia tkanek,

• utrzymujący się obrzęk spowodowany podrażnieniem mechanicznym (np. regularnym noszeniem ciasnej bielizny). 

O ile światło przewodu wyprowadzającego gruczołu jest zamknięte krótkotrwale, nie powoduje to żadnych skutków. Jeśli zaś utrudnienie odpływu trwa dłużej, zalegający płyn rozciąga ściany gruczołu i powoduje jego balonowate rozszerzenie. W przypadku gdy torbiel osiąga większe rozmiary i nie opróżnia się, może powodować dolegliwości pod postacią odczuwalnego ucisku, dyskomfortu w obrębie krocza, obrzęku, niekiedy bolesności. Współżycie płciowe może być utrudnione i nieprzyjemne dla kobiety.

Zalęgający śluz stanowi doskonałą pożywkę dla bakterii. Ze względu na bliskość odbytu i ujścia cewki moczowej oraz nie zawsze skuteczne utrzymywanie higieny okolic intymnych, łatwo dochodzi do zakażenia zawartości torbieli. Powstaje ropień, który staje się szybko przyczyną bardziej uciążliwych dolegliwości. Obrzęk wargi sromowej nasila się, dołącza się często intensywny ból, miejscowe zaczerwienienie. Chora ma również ogólne objawy infekcji, takie jak dreszcze, gorączka, ogólne osłabienie.

W niektórych przypadkach ropień opróżnia się samoistnie. Niekiedy zakażenie ustępuje pod wpływem leczenia antybiotykami, a w obrębie gruczołu nadal utrzymuje się torbiel wypełniona wolną od bakterii wydzieliną. W takiej sytuacji bardzo łatwo o kolejne nawroty choroby.

Wskazania do marsupializacji torbieli gruczołu Bartholina

Marsupializację gruczołu Bartholina wykonuje się:

• gdy torbiel ma duże rozmiary, utrzymuje się przez dłuższy czas,

• jeżeli powoduje intensywne dolegliwości,

• jeśli zmiana ma charakter nawrotowy,

• gdy dochodziło wcześniej do zropienia torbieli.

Marsupializacja torbieli gruczołu Bartholina

Zabieg przeprowadza się w trybie planowym – chora jest do niego odpowiednio przygotowywana. Powinna zaprzestać stosowania leków zmniejszających krzepliwość krwi, wyleczyć wszystkie stany zapalne w obrębie dróg rodnych i infekcje ogólne. Po wykonaniu podstawowych badań laboratoryjnych chorą kwalifikuje się do zabiegu.

Operacja wykonywana jest zwykle w znieczuleniu miejscowym i polega na rozcięciu torbieli, opróżnieniu jej i wyczyszczeniu z zalegających resztek tkanek. Rozcięte brzegi rozchyla się na boki i podszywa do błony śluzowej przedsionka pochwy. W efekcie zamknięta wcześniej przestrzeń wewnętrzna gruczołu otwiera się szeroko, co w większości przypadków zabezpiecza pacjentkę przed ewentualnym nawrotem schorzenia. Jeśli zmiany po pewnym czasie nawracają, rozważa się ewentualność całkowitego usunięcia gruczołu Bartholina.

Postępowanie w okresie pooperacyjnym

Postępowanie w okresie gojenia musi być zorientowane na zapewnienie maksymalnej czystości okolicy sromu. Chora powinna nosić i regularnie wymieniać podpaski wchłaniające wydzieliny oraz podciekające czasami z miejsca zabiegu krew lub płyn surowiczy. Wielką uwagę zwraca się na higienę okolic intymnych, przemywanie sromu po każdym oddaniu moczu lub stolca. Zaleca się powstrzymanie od intensywnej aktywności fizycznej i pożycia płciowego do czasu kontroli lekarskiej. Po kilku-, kilkunastu dniach wydalane są resztki założonych w trakcie zabiegu szwów wchłanianych. W przypadku utrzymujących się dolegliwości, obrzęku sromu pacjentka powinna regularnie wykonywać nasiadówki.

Przebieg pooperacyjny powikłany jest czasami infekcją albo krwawieniem z operowanego miejsca, ale ostateczne wyniki leczenia są zwykle bardzo dobre.

Jak zbudowany jest układ rozrodczy kobiety? Dowiesz się tego z filmu