Lipodemia to rzadka choroba, dlatego jej rozpoznanie może stanowić nie lada problem dla lekarza pierwszego kontaktu. Zwykle nadmierne otłuszczenie bioder oraz nóg (a niekiedy także ramion) kładzie się na karb błędów dietetycznych oraz brak aktywności fizycznej i wywołanej przez nie otyłości. Lipodemia może przez to prowadzić do wystąpienia zaburzeń odżywiania.

Objawy lipodemii – grube nogi i otłuszczone biodra

Osoby cierpiące na lipodemię, czyli obrzęk tłuszczowy lub tzw. chorobę grubych nóg, mają specyficzną sylwetkę. Masywne nogi oraz biodra, a czasem też ramiona z widocznym cellulitem oraz szczupłe górna część ciała i stopy są charakterystyczne dla lipodemii.

Podskórna tkanka tłuszczowa w zależności od stadium choroby może być bardziej lub mniej rozwinięta, zwykle pierwsze objawy choroby pojawiają się w okresie dojrzewania, a ich nasilenie obserwuje się w czasie ciąży oraz w późno występującej menopauzie.

Dysproporcje ciała to nie jedyny objaw lipodemii. Obrzęk tłuszczowy:

• utrudnia chodzenie – nogi ocierają się o siebie, przez co mogą powstawać bolesne rany,
  
• obciąża stawy – to rezultat zbyt dużej masy ciała przez nadmiar tkanki tłuszczowej,
  
• sprzyja kruchości naczyń krwionośnych i powstawaniu siniaków,
  
• powoduje ból – dolegliwości bólowe i bolesny obrzęk kończyn w początkowej fazie mogą pojawiać się przeważnie latem i wieczorami, w miarę postępu choroby niezależnie od pory roku ani rytmu dobowego, bólowi towarzyszy przeważnie uczucie ciężkości nóg,
  
• powoduje napięcie skóry – obrzęk tłuszczowy rozciąga skórę i mocno ją napina, co powoduje bolesność przy dotyku i dyskomfort,
  
• obciąża psychicznie i może wywoływać zaburzenia odżywiania – dotyczy to osób w różnym wieku, które z powodu choroby mogą być szykanowane.
  

Nadmiar tłuszczu i cellulit w lipodemii jest bardzo trudno zredukować, najczęściej stosowanie diet odchudzających oraz ćwiczeń fizycznych na własną rękę nie przynosi efektów.

Lipodemia w miarę postępu zaburza działanie układu limfatycznego, co powoduje powstawanie obrzęków limfatycznych. Może to nasilać dolegliwości bólowe oraz opuchnięcie dolnych partii ciała (w tym także stóp, mimo że nie są objęte obrzękiem tłuszczowym).

Występowanie lipodemii i jej przyczyny

Lipodemia występuje przede wszystkim u kobiet, u mężczyzn jej przypadki są sporadyczne. Przyczyny tej choroby nie są znane, ale podejrzewa się, że mogą mieć podłoże genetyczne. U 15 procent badanych stwierdzono rodzinne występowanie lipodemii. Prawdopodobnie ma ona związek także z zaburzeniami hormonalnymi, ponieważ pierwsze objawy i rozwój choroby przypadają na okresy dużej aktywności hormonalnej – okresu dojrzewania, ciąży i przekwitania.

Leczenie lipodemii i refundacja terapii przez Narodowy Fundusz Zdrowia

Zachowawcze leczenie lipodemii opiera się na stosowaniu uciskowej odzieży na partie ciała dotknięte obrzękiem tłuszczowym, stosowaniu drenażu limfatycznego oraz diety zapobiegającej przybieraniu na wadze. Nadmierna masa ciała sprzyja rozwojowi lipodemii i może nasilać jej objawy, dlatego warto pilnować, by waga nie rosła.

Narodowy Fundusz Zdrowia częściowo refunduje zakup specjalnej odzieży uciskowej – raz na rok można wystąpić o dofinansowanie zakupu. Specjalne rajstopy czy rękawy ułatwiają przepływ limfy w kończynach i zmniejszają obrzęki, mogą też redukować ból oraz w pewnym stopniu przyspieszać zmniejszanie tkanki tłuszczowej.

Ważnym elementem terapii jest drenaż limfatyczny, który zapobiega zastojowi limfy w kończynach. Dzięki temu zmniejsza opuchliznę. Drenaż limfatyczny to masaż, który powinien być wykonywany przez fizjoterapeutę lub dobrze przeszkolonego masażystę, by był skuteczny. Polega na „przepychaniu” nagromadzonej limfy w kierunku pobliskich węzłów chłonnych. Seria zabiegów może przynieść poprawę na dłuższy czas, jeśli stosuje się oprócz masażu na co dzień ubrania uciskowe. Z czasem częstotliwość drenażu limfatycznego może się zmniejszać, ale należy liczyć się z tym, że terapia jest dożywotnia.

Bibliografia:

1. B. W. Shin, Y.-J. Sim, H. J. Jeong, G. C. Kim, Lipedema, a Rare Disease. Annals of Rehabilitation Medicine, 2011;35(6): 922–927, dostęp online 06.10.2017 r.

2. Obrzęk lipidowy (tłuszczowy) - Poradnik dla pacjentek

3. Mateusz Bednarczyk, Lipodemia – przyczyny, objawy, leczenie lipedemy