Węzły chłonne to drobne struktury, rozmieszczone w całym naszym ciele. Ich najważniejszą funkcją jest nadzorowanie układu odpornościowego człowieka. To właśnie do węzłów chłonnych napływają informacje o potencjalnym zagrożeniu odporności, np. wirusach lub bakteriach. Sygnał o niebezpieczeństwie z miejsca powiększa węzły chłonne przez pobudzenie limfocytów, które są tam obecne. Ich zadaniem jest rozpoczęcie i dyrygowanie reakcją immunologiczną, której celem jest zwalczenie infekcji. Jest to najczęstsza przyczyna powiększenia węzłów chłonnych, ale niestety nie jedyna – może to też być pierwszy znak zbliżającego się AIDS lub choroby nowotworowej (chłoniaka lub przerzutu raka).

Przyczyny limfadenopatii

Głównymi przyczynami powiększenia węzłów chłonnych są:

• proliferacja makrofagów i limfocytów na skutek pobudzenia antygenem wirusowym lub bakteryjnym;

• naciek zapalny w węźle;

• naciek nowotworowy w węźle;

• pierwotny złośliwy rozplem komórek układu chłonnego;

Limfadenopatię dzielimy na dwa rodzaje: ogólną i regionalną (powiększenie węzłów chłonnych w konkretnych miejscach organizmu). Częściej zdarzają się przypadki limfadenopatii regionalnej, których przyczynami są:

• infekcje: ostre (bakteryjne lub wirusowe) lub przewlekłe (np. gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych lub choroba kociego pazura);

• stan zapalny w obszarze drenażu chłonki przez powiększone węzły;

• nacieki nowotworowe na okoliczne węzły; także pobudzanie antygenami nowotworowymi okolicznych węzłów;

• toksoplazmoza;

• sarkoidoza (śródpiersiowa; przywnękowa).

Najczęstszymi przyczynami limfadenopatii ogólnej są z kolei: mononukleoza zakaźna, wirus HIV, dżuma dymienicza, filarioza oraz choroby układowe (białaczki, chłoniaki złośliwe).

Jak wygląda diagnostyka nowotworów? Dowiesz się tego z filmu:

Objawy limfadenopatii

Głównymi objawami limfadenopatii są: zgodnie z nazwą powiększenie węzłów chłonnych do rozmiarów powyżej 2 centymetrów oraz bolesność. Poza tym objawy są zależne od miejsca, w którym znajdują się powiększone węzły chłonne.

Limfadenopatia śródpiersia

Jeżeli powiększone węzły chłonne znajdują się w śródpiersiu, może to być objawem sarkoidozy. Jest to choroba groźna dla układu immunologicznego człowieka. Jej szczególną cechą są grudki zapalne (tzw. ziarniniaki), które pojawiają się na różnych organach i nie ulegają wchłonięciu. Sarkoidoza najczęściej atakuje płuca i tzw. węzły chłonne wnęk znajdujące się w śródpiersiu (obręb klatki piersiowej chroniony przez żebra i mostek). Powiększone węzły chłonne w tym miejscu charakteryzują się kaszlem i bólem w klatce piersiowej, a także pojawiają się objawy ogólne, takie jak zmęczenie, osłabienie, utrata apetytu, chudnięcie, oraz podwyższona temperatura ciała (nawet do 40°C). Sarkoidoza może mieć także ostry przebieg, tzw. zespół Löfgrena; w takich przypadkach do objawów dołączają: ból stawów, rumień guzowaty oraz obustronne powiększenie węzłów chłonnych wnęk.

Inną chorobą mogącą wynikać z powiększenia węzłów chłonnych w śródpiersiu jest chłoniak nieziarniczy z dużych komórek B. Jest to choroba rozrostowa układu limfatycznego, tak więc pośrednio także atakuje układ immunologiczny. Objawia się w sposób podobny do sarkoidozy – dusznościami i bólem w klatce piersiowej, czasami dochodzą obrzęki szyi, ramion i twarzy spowodowane uciskiem węzłów chłonnych na żyły w klatce piersiowej. Jest to tzw. zespół żyły głównej górnej (SVCO, ang. superior vena cava obstruction).

Diagnozowanie i leczenie limfadenopatii śródpiersia

Podstawowym badaniem mającym na celu znalezienie przyczyny limfadenopatii śródpiersia jest prześwietlenie rentgenowskie (RTG) płuc. W przypadku sarkoidozy na podstawie obrazu płuc lekarz jest w stanie określić, jak bardzo zaawansowana jest choroba. Dalszymi badaniami mogą być: morfologia (w celu wyróżnienia ziarniniaków we krwi) lub bronchoskopia (wprowadzenie rurki przez jamę ustną do układu oddechowego). Sarkoidoza jest chorobą o dobrych rokowaniach, w 85% przypadków następuje jej samoistna remisja. Jeżeli dochodzi do postępu choroby, który może się zakończyć niewydolnością oddechową, stosuje się leki steroidowe.

Do rozpoznania chłoniaka śródpiersia konieczna jest biopsja tego miejsca (tzw. mediastinoskopia). Polega ona na wprowadzeniu rurki z kamerą do organizmu przez delikatne nacięcie w klatce piersiowej i pobranie wycinka tkanki węzła chłonnego. Najczęściej stosowaną metodą leczenia chłoniaka śródpiersia z dużych komórek B jest chemioterapia, na którą choroba zazwyczaj reaguje pozytywnie, jednak istnieje ryzyko nawrotu, w takich przypadkach leczenie jest kontynuowane. Innymi metodami leczenia chłoniaka są: przeciwciała monoklonalne, sterydy lub radioterapia.

Przyczyny i leczenie limfadenopatii szyjnej

Przyczynami powiększonych węzłów chłonnych w szyi mogą być: infekcje (wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze itd.), zaburzenia immunologiczne, nowotwory złośliwe, choroby endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy) oraz choroby spichrzeniowe.

Jeżeli powiększone węzły chłonne w okolicy szyi są twarde, może to świadczyć o zmianie nowotworowej, w przypadku miękkiej konsystencji węzłów przyczyną powiększenia jest infekcja. Innymi ważnymi czynnikami w diagnozowaniu przyczyny limfadenopatii są: bolesność węzłów chłonnych i ich ruchomość względem podłoża, tkanki podskórnej i skóry.

Limfadenopatię szyjną spowodowaną przez infekcję leczy się najczęściej antybiotykami. Pozostałe przyczyny wymagają specjalistycznego postępowania w szpitalu.