Kreatynina w moczu stanowi jeden z głównych biochemicznych markerów monitorowania pracy nerek. Przy prawidłowej czynności tych narządów jej ilość jest wielkością stałą i zależną od masy mięśniowej. Wahania jej poziomu wywołane przez zmianę diety nie przekraczają 10%. Mocz do badania należy pobrać do naczynia jednorazowego użytku z dziennej zbiórki lub przypadkowej próbki. Pomiaru kreatyniny dokonuje się także w surowicy krwi.
Co oznacza kreatynina w moczu?
Kreatynina to produkt uboczny pochodzący z metabolizmu białek, który powstaje na skutek nieenzymatycznego rozpadu fosforanu kreatyny, zachodzącego głównie w mięśniach szkieletowych. Oprócz mocznika stanowi główny azotowy metabolit przemian białkowych, który wydalany jest przez nerki w moczu. Nie podlega wchłanianiu zwrotnemu w układzie moczowym.
Kreatynina w moczu to oznaczenie, które stosowane jest do oceny funkcjonowania nerek, a zwłaszcza wielkości przesączania kłębuszkowego (tzw. GFR). Pełni także rolę pomocniczą podczas pomiarów stężenia innych substancji oznaczanych w moczu. Poziom kreatyniny może być analizowany na podstawie badań wykonanych na próbkach przypadkowych (najlepiej mocz poranny i pochodzący ze środkowego strumienia) i DZM, czyli dziennej zbiórce moczu. W DZM materiał zbiera się do jednego dużego i jałowego pojemnika przez dobę. Rano pierwszy mocz należy oddać do toalety, a każdy następny do pojemnika zbiorczego. Następnie miesza się go i pobiera próbkę 30–50 ml do analizy. Przed oddaniem moczu do badania należy dokładnie się podmyć. Zaleca się odstawienie leków, które mogłyby wpłynąć na wyniki badań, i odpoczynek.
Co oznacza podwyższona kreatynina? Dowiesz się tego z naszego filmu
Od czego zależy poziom kreatyniny w moczu?
Ilość wydalanej dobowo z organizmu kreatyniny jest zmienna osobniczo i zależy w dużej mierze od masy ciała i płci badanego. Dla przykładu u szczupłego mężczyzny poziom dziennego wydalania kreatyniny szacowany jest na około 0,2 mmol/kg masy ciała, a u kobiet do 50 roku życia na około 0,15 mmol/kg masy ciała. Poziom kreatyniny w moczu będzie wyższy u osób, które spożywają duże ilości gotowanego mięsa i o muskularnej budowie ciała. Norma kreatyniny w moczu przedstawia się następująco:
- dla mężczyzn – 1100–2000 mg/dobę lub 10–18 mmol/dobę,
- dla kobiet – 800–1350 mg/dobę lub 7–12 mmol/dobę.
Podział w zależności od płci wynika z założenia większej masy mięśniowej u mężczyzn.
Kreatynina w moczu – klirens kreatyniny
Dobowe wydalanie kreatyniny z moczem pozwala obliczyć tzw. klirens kreatyniny czy nerkowy. Jest to określenie wielkości filtracji kłębkowej. Jest to współczynnik oczyszczania osocza, czyli liczba mililitrów osocza oczyszczonego z danego związku w ciągu 1 minuty i wyrażony jest w mL/min. Oznaczania klirensu kreatyniny dokonuje się w następujących krokach:
- pobranie krwi i oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy,
- zmierzenie objętości dobowej zebranego moczu, pobranie próbki na oznaczanie kreatyniny,
- zmierzenie stężenia kreatyniny w moczu,
- obliczenie klirensu kreatyniny z wykorzystaniem wzoru U*V/S (mL/min), gdzie U to stężenie danej substancji w moczu (mg/dL), S to stężenie danej substancji w surowicy (mg/dL), zaś V to objętość moczu wydalonego w ciągu 1 minuty, obliczona z całkowitej objętości moczu zebranego w ciągu 24 godzin (mL/min).
Wskazania do badania kreatyniny w moczu
Badanie kreatyniny w moczu powinny wykonać zwłaszcza osoby: starsze, mające problemy z nerkami, choroby mięśni, o nagłym przyroście masy mięśniowej, stosujące głodówkę czy nieodpowiednią dietę.
Jak wygląda badanie moczu? Dowiesz się tego z naszego filmu
Kreatynina w moczu – przyczyny nieprawidłowych wyników
Nieprawidłowe wartości kreatyniny w moczu mogą być spowodowane m.in.:
- stosowaną dietą, a zwłaszcza ilością mięsa w jadłospisie i stopniem nawodnienia organizmu;
- wysiłkiem fizycznym;
- chorobami nerek i dróg moczowych, zwłaszcza stanami zapalnymi, zaburzeniami krążenia i przewlekłą bądź ostrą niewydolność tych narządów;
- długotrwałym stosowaniem niektórych leków, takich jak chemioterapeutyki, antybiotyki i glikokortykosteroidy;
- zaburzeniami w dopływie krwi do nerek, szczególnie wywołanymi zastoinową niewydolnością serca;
- ciążą;
- suplementacją kreatyną.
Wskaźnik białko kreatynina w moczu
Wskaźnik białko kreatynina w moczu znany jest jako wskaźnik albumina/kreatynina w moczu, czyli ACR. Określa stężenie albumin w moczu, czyli białka pojawiającego przy uszkodzeniu kłębków nerkowych. Badanie przeprowadza się na przygodnej próbce moczu, najlepiej ze środkowego strumienia. Wskaźnik albumina/kreatynina w próbce moczu z wyboru odpowiada wartościom uzyskanym podczas jego dobowej zbiórki. Cena badania ACR to wydatek rzędu 20 zł.
Przewlekłą chorobę nerek można podejrzewać wówczas, gdy wskaźnik albumina/kreatynina wynosi powyżej 30 mg/g lub więcej niż 3 mg/mmol. Stan ten nazywa się białkomoczem. Wzrost wydalania białka z moczem, w szczególności mikroalbuminuria, jest najwcześniejszym objawem nefropatii cukrzycowej. Mikroalbuminuria jest czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego.
Jak dbać o nerki? Odpowiedź znajdziesz w filmie
Bibliografia:
1. Zalesska−Kręcicka M., Zatoński T, Bolanowski M., Zatońska K., ENT Disorders in Acromegalic Patients, “Advances in Clinical and Experimental Medicine”, 2006, 15(3), s. 549–551.
2. Szutowicz A., Raszei-Specht A., Diagnostyka laboratoryjna tom II, Gdańsk, Gdański Uniwersytet Medyczny, 2011.
3. Błazucka U., Iwanowska M., Bobilewicz D., Zakres stężeń kreatyniny w odniesieniu do wartości szacowanego przesączania kłębuszkowego (eGFR), „Journal of Laboratory Diagnostics”, 2016, 52(3), s. 197–200.
4. Małyszko J., Przewlekła niewydolność nerek — problem tylko nefrologów?, „Choroby Serca i Naczyń”, 2005, 2(2), s. 78–83.