Konfabulacja bywa błędnie utożsamiana z kłamstwem czy mitomanią, czyli działaniami świadomymi i celowymi. Osoba, która konfabuluje, działa bezwiednie, bez intencji wprowadzenia kogokolwiek w błąd i bez świadomości, że przedstawia informacje mijające się z prawdą.

Konfabulacja – przyczyny

Konfabulacja jest naturalnym zjawiskiem u dzieci w wieku przedszkolnym, których mózgowe okolice przedczołowe odpowiedzialne za funkcjonowanie pamięci i wyobraźni nie są jeszcze w pełni rozwinięte. W konsekwencji kilkulatki nie zawsze odróżniają prawdę od fikcji. U osób dorosłych konfabulacja stanowi objaw zaburzeń pamięci, zazwyczaj związanych z organicznymi uszkodzeniami mózgu. W związku z obniżeniem sprawności umysłowej i rozwojem zespołu otępiennego konfabulacje często występują u ludzi w podeszłym wieku.

Konfabulacje pojawiają się w przypadku następujących chorób i urazów mózgu:

• zespół Korsakowa (często będący skutkiem choroby alkoholowej),
  
• schizofrenia,
  
• choroba Alzheimera,
  
• choroba Parkinsona,
  
• zespół Capgrasa (chory jest przekonany, że bliskie mu osoby zostały zamienione na sobowtórów),
  
• zespół Antona (całkowite lub znaczne zaburzenie widzenia, któremu chory zaprzecza),
  
• anozognozja (zaburzenie występujące najczęściej przy paraliżu lewostronnym, polegające na niezdolności zdania sobie sprawy z własnej choroby),
  
• uszkodzenia przednioprzyśrodkowej okolicy płata czołowego, głównie po stronie prawej (odgrywa ona kluczową rolę w przechowywaniu i filtrowaniu danych pamięci),
  
• zawał płata czołowego,
  
• zaburzenia krążenia w tętnicy łączącej przedniej,
  
• krwotok podpajęczynówkowy,
  
• zapalenie mózgu.
  

Na czym polega konfabulacja?

Konfabulacja jest błędnie ugruntowanym przekonaniem jednostki, które powstaje na skutek bezwiednego wypełniania luk w obszarze jej świadomości. Może do niej dojść zarówno w toku wypowiedzi chorego skierowanej do innych osób, jak i na jego własny użytek, podczas wewnętrznego dialogu. Konfabulacja stanowi czynność umysłu, którego procesy myślowe zostały zaburzone na skutek organicznych uszkodzeń. Napotykając przerwę w logicznym ciągu odtwarzanych wydarzeń, umysł przywołuje zwykle informacje, wytwory wyobraźni czy zlepki wspomnień, które są w stanie ową lukę w możliwie sensowny sposób wypełnić. Ponieważ proces ten przebiega nieświadomie, chory jest przekonany, że przytoczone przez niego zdarzenia naprawdę miały miejsce. Ze względu na chorobę nie jest zdolny do krytycznego myślenia i monitorowania toku wypowiedzi, w związku z czym nie jest w stanie odkryć sprzeczności, do jakich dochodzi na skutek konfabulacji.

Warto przeczytać: Zaburzenia pamięci – rodzaje i przyczyny klinicznych postaci problemów z pamięcią

Diagnozowanie konfabulacji

Zaburzenie myślenia, jakim jest konfabulacja, można zdiagnozować za pomocą różnego rodzaju testów. Jednym z nich jest tzw. test Deese’a, Roedigera i McDermott. Uczestnik badania słucha nagrań dźwiękowych będących listą kilkunastu słów dotyczących jednego słowa kluczowego, które nie zostaje wypowiedziane. Jeśli chory wymieni je, proszony o powtórzenie z pamięci określonej listy, wynik testu uważa się za pozytywny.

Inną metodą diagnozy jest test rozpoznawania, w którym badanemu przedstawia się serię obrazów. Niektóre z ilustracji powtarzają się kilkakrotnie. Zadaniem badanego jest wskazywanie tych obrazów, które już widział. Jeśli zbyt często reaguje na ilustracje pokazywane mu po raz pierwszy, może to świadczyć o jego skłonności do konfabulacji.

Skłonność do konfabulacji można zdiagnozować za pomocą testu przypominania. Wówczas badany ma za zadanie opowiedzieć jakieś zdarzenie z przeszłości – własnej lub ogólnie znanej. Historię tę ocenia się pod kątem zawartości fałszywych wspomnień.

Konfabulacja – leczenie

Leczenie konfabulacji jest uzależnione od przyczyny, która wywołała problem. Skuteczną metodą w zespole Korsakowa jest zwykle suplementacja witaminy B, która służy zlikwidowaniu niedoboru tiaminy w organizmie. Jeśli choroba została spowodowana nadużywaniem alkoholu, terapia powinna objąć także leczenie odwykowe. Niektóre spośród schorzeń mózgu, np. krwotok podpajęczynówkowy, wymagają zabiegów neurochirurgicznych (wykonywanych w zależności od natężenia objawów i ogólnego stanu pacjenta), inne można leczyć za pomocą farmakoterapii (np. zapalenie mózgu). W przypadku chorób otępiennych (np. alzheimera i parkinsona) stosuje się leki, które wprawdzie nie powodują cofnięcia istniejących zmian zwyrodnieniowych w mózgu, ale spowalniają tempo ich rozwoju, tym samym opóźniają progresję zaburzeń myślenia i pamięci. Jeśli somatycznej przyczyny konfabulacji nie udaje się określić lub jest ona niemożliwa do wyeliminowania, terapia polega na treningu, który służy wyrobieniu nawyku kontrolowania własnych zachowań. Chorego namawia się do odnotowywania swoich aktywności, dzięki czemu łatwiej mu zachowywać wspomnienia i korygować błędne przekonania.