Objawy miejscowe róży pojawiają się często w lokalizacjach, w których krążenie jest upośledzone albo gdzie dochodzi do zastoju chłonnego. Komórki układu odpornościowego docierają w takie miejsca z trudnością, co ułatwia bakteriom namnażanie się i atakowanie tkanek. Leczenie choroby obejmuje głównie antybiotyki i terapię objawową.

Co wywołuje objawy róży?

Róża (łac. erysipelas) jest schorzeniem, którego głównymi objawami są ostre zmiany zapalne zlokalizowane w skórze i tkance podskórnej. Wywołuje je gram-dodatnia bakteria Streptococcus pyogenes – paciorkowiec ropotwórczy. Bytuje on w temperaturze zbliżonej do ciepłoty ludzkiego ciała, w związku z czym zwykle przenosi się bezpośrednio z chorej osoby na drugą. Do zakażeń przez przedmioty z otoczenia czy drogą powietrzną dochodzi sporadycznie.

Charakterystyczną cechą większości szczepów tych bakterii jest wysoka aktywność enzymu beta-laktamazy, który oddziałuje na cząsteczki antybiotyków z grupy penicylin, rozkłada je i inaktywuje. Stanowi to utrudnienie w procesie leczenia, gdyż leki muszą być odpowiednio dobrane, by mogły skutecznie działać.

Jak rozwijają się objawy róży?

Zachorowanie jest skutkiem wniknięcia bakterii do organizmu chorego. Wrotami zakażenia są najczęściej zranienia, otarcia naskórka, oparzenia, owrzodzenia czy uszkodzone lub mocno podrażnione błony śluzowe.

Choroba może rozpocząć się po dłuższym czasie od zakażenia, w sytuacjach, kiedy pacjent na skutek innego schorzenia, niedożywienia czy przewlekłego stresu ma obniżoną odporność i organizm nie jest w stanie opanować szybkiego namnażania się chorobotwórczych drobnoustrojów. Szczególnie dobrymi dla nich miejscami są lokalizacje, w których upośledzone jest krążenie (np. kończyny z miażdżycowym niedokrwieniem albo z zakrzepowym zapaleniem żył) oraz obszary ciała, w których z różnych przyczyn dochodzi do zastoju chłonki. Obie te sytuacje powodują spowolnienie przepływu krwi, zmniejszenie ilości komórek układu odpornościowego docierających do zakażonych tkanek. Zwiększa to szanse na rozwój populacji bakteryjnej do poziomu, przy którym rozpoczyna się lawinowa reakcja zapalna i ujawniają się objawy kliniczne.

Rozwojowi bakterii sprzyja też cukrzyca – zwiększony poziom glikemii powoduje, że bakteriom łatwiej jest znaleźć niezbędne do życia substancje odżywcze, a chorobowe uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych pogarszają przepływ krwi.

Podstawowe objawy kliniczne róży

Podstawowym objawem klinicznym róży jest pojawienie się na skórze intensywnej, zapalnej zmiany chorobowej. Powłoki są bolesne, obrzęknięte, napięte, mocno zaczerwienione, przy dotyku mogą być nadwrażliwe na dotyk. Skóra w zmienionym miejscu jest nadmiernie ucieplona. Zmiana ma nieregularny kształt i stopniowo powiększa się w różnych kierunkach. Widoczne jest uniesienie skóry miejscu zaczerwienienia.

Najczęstsze lokalizacje to twarz (policzki, nos, broda), szyja, pośladki, ręce i stopy, golenie (podudzia). W ciągu pierwszych kilku-, kilkunastu dni choroby rozwijają się ogniska wtórne, zlokalizowane w pobliżu zmiany pierwotnej lub w zupełnie innej części ciała. Objawom towarzyszyć może utrzymująca się przez dłuższy czas wysoka temperatura (z dreszczami, potami, silnym osłabieniem), która często nie ustępuje po standardowych dawkach środków przeciwgorączkowych.

Zmiany w przebiegu róży obejmują zwykle nie tylko skórę, ale i tkankę podskórną. Mogą powodować obumieranie naskórka, powstawanie nadżerek i owrzodzeń, które łatwo ulegają wtórnym nadkażeniom innymi bakteriami lub grzybami.

Inne objawy chorobowe związane z różą

Róża jest chorobą, której przebycie nie pozostawia odporności. W związku z tym u osób, które ją przeszły, charakterystycznym objawem jest powtórne zachorowanie. Sprzyja temu fakt, że bakterie po wyzdrowieniu często nadal bytują w organizmie w sposób utajony. Kolejne epizody choroby mogą mieć cięższy przebieg niż pierwotne zachorowanie, mają też tendencję do przechodzenia w stan przewlekły, co jest szczególnie niebezpieczne ze względu na pogłębiające się stopniowo zmiany troficzne skóry i możliwość powstania trudno leczących się owrzodzeń.

Leczenie róży

W przebiegu róży bakterie namnażają się w głęboko w skórze i tkance podskórnej, dlatego główną formą leczenia jest ogólna terapia doustna. Podawanie leków miejscowo, na powierzchnię skóry, zwykle nie jest skuteczne. Jeśli choroba rozwija się z intensywnymi objawami ogólnymi albo przechodzi w fazę sepsy (posocznicy), niezbędne jest intensywne leczenie w warunkach szpitalnych.

Paciorkowce leczy się zazwyczaj antybiotykami penicylinowymi, podawanymi samodzielnie lub w połączeniu z kwasem klawulanowym hamującym działanie bakteryjnej beta-laktamazy. Ze względu na ryzyko nawrotów i przedłużania się choroby niezbędne jest konsekwentne doprowadzenie leczenia do końca, zgodnie ze wskazaniami lekarza, nawet jeśli objawy chorobowe ustąpiły wcześniej.

Zobacz film: Posocznica (sepsa)

Bibliografia:

1. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Warszawa 2010.

2. S.J. Robertson, R.J.G. Rycroft, S.H. Wakelin, Dermatologia, red. M. Olszewska, L. Rudnicka, M. Sar-Pomian, tł. P. Traczewski, Warszawa 2014.