Podczas badania cytologicznego (cytologii) lekarz pobiera wymaz z szyjki macicy. To proste i praktycznie bezbolesne badanie profilaktyczne zapobiega 60–80% przypadkom inwazyjnego raka szyjki macicy, który na wczesnym etapie można całkowicie wyleczyć. To jednak nie koniec pomocnych funkcji badania cytologicznego.

Cytologia - kiedy warto zrobić badanie?

Dzięki badaniu cytologicznemu udaje się wykryć aż 90% przypadków raka szyjki macicy, 50% przypadków raka trzonu macicy oraz 10% przypadków raka jajnika. Zdaniem lekarzy cytologia jest równie istotna, jak badania ginekologiczne.

Cytologię powinny wykonywać wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, a także nastolatkom, które rozpoczęły współżycie seksualne. Pierwsze badanie cytologiczne powinno zostać zrobione nie później niż 3 lata po pierwszym stosunku. W przypadku zdrowych kobiet między 25–29 rokiem życia Amerykańskie Towarzystwo Położników i Ginekologów (ACOG) zaleca do powtarzania badania co trzy lata. Młodsze kobiety powinny mieć wykonywaną cytologie raz w roku.

Częstsze wizyty u ginekologa, a tym samym częstsze wykonywania badania cytologicznego zalecane jest przede wszystkim tym kobie, które są zakażone ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV), ze słabą odpornością oraz leczonych w przeszłości z powodu raka szyjki macicy. Ginekolog może zlecić cytologię także wtedy, gdy kobieta ma wielu partnerów seksualnych lub zauważalne są u niej objawy choroby dróg rodnych: nieprawidłowe krwawienia, ból, tkliwość, upławy lub swędzenie. Warto zaznaczyć, że cytologię wykonuje się również u kobiet w ciąży. Dzięki niej możliwe jest wczesne wykrycie ewentualnych zmian nowotworowych w obrębie żeńskich narządów płciowych.

Cytologia – jak się przygotować?

Zaleca się, by przed wizytą w gabinecie powstrzymać się od kontaktów seksualnych przez około 24–48 godzin. Należy w tym czasie zrezygnować z używania środków dopochwowych (pianek nawilżających, leczniczych, irygacji), a na dobę przed badaniem – z kąpieli w wannie.

Uwaga! Materiału nie pobiera się wcześniej niż 4 dni po miesiączce i później niż 4 dni przed spodziewaną kolejną menstruacją. Lekarze sugerują, że najlepszym momentem na wykonaniu badania cytologiczne jest 10–18 dzień cyklu.

Badanie cytologiczne – jak wygląda?

Tradycyjna metoda przeprowadzania cytologii polega na pobraniu komórek z kanału i tarczy szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki i wykonaniu rozmazu. Rozmaz komórek lub ich zawiesina, rozprowadzona na szkiełku podstawowym, jest oceniana pod mikroskopem przez lekarza po wcześniejszym wybarwieniu specjalnym barwnikiem (barwienie Papanicolaou).

Cytologia - wyniki badania

Jeszcze przed kilkoma laty wyniki cytologii w Polsce były podawane w skali pięciu grup cytologicznych: prawidłowych komórek (normal), atypowych komórek nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu (ASCUS), zmian śródnabłonkowych małego stopnia (low-grade), zmian śródnabłonkowych dużego stopnia (high-grade) oraz komórek raka płaskonabłonkowego (squamous). Jeśli wyniki cytologii zostały przypisane do pierwszej lub drugiej grupy, oznaczało to najczęściej, że kobieta jest zdrowa a wynik prawidłowy. Jednak polskie laboratoria odeszły już od tej metody klasyfikacji wyników cytologicznych.

Obecnie obowiązującą normą jest zaproponowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne system Bethesda. Nowy sposób klasyfikacji określa, czy wymaz zawiera materiał odpowiedni do oceny i podaje ogólny wynik obrazu cytologicznego. System Bethesda, w odróżnieniu od poprzedniej metody, dostarcza ginekologom więcej przydatnych informacji, istotnych zwłaszcza dla późniejszego postępowania w przypadku nieprawidłowych wyników.

Jak prawidłowo powinno się wykonać badanie cytologiczne?

Według systemu Bethesda określamy wynik jako prawidłowy lub nieprawidłowy, a następnie otrzymujemy dokładny opis stwierdzonych zmian, uwzględniający rodzaj zakażenia, zmiany w komórkach nabłonka i obecność pozostałych nieprawidłowych komórek.

Nieprawidłowy wynik cytologii – co oznacza?

Uwaga! Nieprawidłowy wynik cytologii nie oznacza od razu raka szyjki macicy! Nabłonek szyjki podlega stałym zmianom, a także procesom naprawczym, które mogą ustąpić bez procesu leczenia.

Należy pamiętać, że w każdym przypadku, niezależnie od wyniku, należy skonsultować się z ginekologiem. To od niego zależy właściwa interpretacja wyników i ewentualne dalsze metody leczenia.

Rak szyjki macicy ma postępujący, ale powolny przebieg, a zanim rozprzestrzeni się poza szyjkę macicy, może minąć kilka lat. Regularne badania pozwalają wykryć go na wczesnym etapie, kiedy jest w pełni uleczalny.

Cytologia na NFZ

W Polsce z bezpłatnych badań przesiewowych mogą skorzystać kobiety w wieku 25–59 lat, ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia. Bez skierowania można wykonać cytologię raz na 3 lata. Kobiety po 59. roku życia mogą skorzystać z badania cytologicznego w ramach porady specjalistycznej.