Jeżyny są owocami bogatymi w witaminy, minerały oraz związki o działaniu antyoksydacyjnym. Ich prozdrowotne i lecznicze właściwości wykorzystywane były już w starożytności. Te ciemne owoce zapobiegają m.in. chorobom oczu oraz wykazują działanie antyrakowe.

Wartości odżywcza jeżyn – jakich składników dostarczają?

Jeżyny odznaczają się wysokimi wartościami odżywczymi, gdyż są bogatym źródłem witamin i składników mineralnych. W ich składzie znajdują się witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6, kwas foliowy), witamina C, E, K oraz beta karoten. Część z tych witamin, a dokładnie witamina C, E i beta karoten należą do naturalnych antyoksydantów, czyli przeciwutleniaczy. Związki te odgrywają w organizmie człowieka bardzo ważną rolę, gdyż niszczą wolne rodniki tlenowe, a tym samym zapobiegają rozwojowi różnych chorób, np. miażdżycy, nowotworom, zawałom serca, cukrzycy i wielu innym. Wysokie wartości odżywcze jeżyn wynikają również z obecności w tych owocach licznych składników mineralnych, takich jak: wapń, magnez, żelazo, fosfor, potas, sód oraz cynk. Jeżyny są owocami o niskiej kaloryczności – w 100 gramach znajduje się około 43 kcal. Cennymi związkami występującymi w jeżynach poza witaminami i minerałami są: garbniki, kwasy organiczne, antocyjany oraz pektyny (błonnik pokarmowy). Składniki te odpowiadają za liczne właściwości prozdrowotne jeżyn.

Właściwości lecznicze i prozdrowotne jeżyn

Właściwości jeżyn były znane i wykorzystywane już przez starożytnych Rzymian i Greków. W medycynie ludowej na bazie tych owoców produkowano sok, który znajdował zastosowanie w zwalczaniu infekcji i przeziębień, a także wzmacniał odporność organizmu. Poza sokiem z owoców wykorzystywano także napary i wywary z liści jeżyny, które działały przeciwbiegunkowo i przeciwgorączkowo. W dzisiejszej medycynie naturalnej jeżyny również są cenione za swoje właściwości prozdrowotne i lecznicze. 

Owoce te mają zastosowanie w profilaktyce chorób nowotworowych, gdyż dostarczają wielu związków o działaniu przeciwutleniającym. Zmniejszają ryzyko zachorowania m.in. na raka płuc, przełyku, jelita grubego oraz skóry. Jeżyny mają korzystny wpływ na pracę układu krążenia. Substancje w nich zawarte przyczyniają się do zwiększenia elastyczności naczyń włosowatych oraz wzmocnienia serca. Jeżyny są bogatym źródłem błonnika pokarmowego, który obniża poziom „złego” cholesterolu, dzięki czemu zapobiega rozwojowi chorób układu krążenia, np. miażdżycy, choroby wieńcowej, zawału serca. 

Ponadto błonnik pokarmowy reguluje pracę jelit, przyspieszając ich perystaltykę, a tym samym pobudza procesy przemiany materii. Związek ten pod wpływem wody pęcznieje w żołądku dając długotrwałe uczucie sytości. Dzięki tym wszystkim właściwościom błonnik pokarmowy zawarty w jeżynach wspomaga odchudzanie, dlatego jeżyny wskazane są w diecie osób z nadwagą i otyłością. Owoce te odznaczają się niskim indeksem glikemicznym, dlatego mogą pojawić się w jadłospisie osób chorujących na cukrzycę. Dodatkowo błonnik pokarmowy przyczynia się do spowolnienia wchłaniania węglowodanów w przewodzie pokarmowym, czego skutkiem jest regulowanie poziomu cukru we krwi. 

Jeżyny przeciwdziałają również chorobom narządu wzroku. Ich regularne spożywanie pozwala na zmniejszenie ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej, które jest poważnym i przewlekłym schorzeniem mogącym doprowadzić do utraty wzroku. Antocyjany obecne w jeżynach działają przeciwzapalnie, zwalczając stany zapalne siatkówki oka. W jeżynach występują substancje, które zapewniają zdrowe i mocne kości:

• wapń i magnez – minerały uczestniczące w tworzeniu tkanki kostnej,
  
• witamina K biorąca udział w produkcji osteokalcyny białka obecnego w tkance kostnej.
  

Jeżyny, dzięki wysokiej zawartości związków antyoksydacyjnych, opóźniają procesy starzenia się skóry. Przeciwutleniacze chronią skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego oraz wzmacniają naczynia krwionośne. Jeżyny wspomagają również proces gojenia się ran, gdyż garbniki w nich obecne wykazują właściwości ściągające i zwężające naczynia, hamując drobne krwawienia.

Jeżyny – co z nich zrobić? Zastosowanie jeżyn w kuchni

Jeżyny znajdują szerokie zastosowanie w kuchni. Wykorzystywane są do produkcji domowych wypieków – serników i placków oraz zimowych przetworów - dżemów, powideł. Sok z jeżyn jest bogatym źródłem antyoksydantów wzmacniających odporność organizmu, a także kwasu foliowego i żelaza. Z tego powodu sok z jeżyn oraz świeże owoce zalecane są kobietom w ciąży, gdyż występuje u nich zwiększone zapotrzebowanie na te minerały. Na bazie jeżyn przygotowuje się również leczniczą nalewkę, tzw. jeżynówkę, która ma korzystny wpływ na funkcjonowanie układu krążenia. Ponadto działa przeciwzapalnie, napotnie i antybakteryjnie, dlatego stosowana jest przy przeziębieniach i grypie.