Jaskra wtórna to bardzo poważne schorzenie, które przyczynia się do znacznego pogorszenia wzroku lub nawet całkowitej jego utraty.
Jaskra wtórna – co to za choroba?
Jaskra wtórna pojawia się jako schorzenie spowodowane patologicznym stanem oka. Przyczyną jaskry wtórnej są różnego rodzaju choroby oka, w wyniku których dochodzi do podwyższenia ciśnienia śródgałkowego oka i stopniowego zaniku nerwu wzrokowego. Zarówno diagnostyka, jak i leczenie jaskry wtórnej są wyjątkowo skomplikowane. Problem stanowi już określenie, czy objawy choroby mają podłoże pierwotne, czy wtórne.
Jaskra wtórna – objawy
Objawem jaskry wtórnej bardzo często jest podwyższone lub wysokie ciśnienie śródgałkowe. Trzeba jednak pamiętać, że jest ono czynnikiem ryzyka jaskry, ale nie jest konieczne do pojawienia się zmian zanikowych nerwu wzrokowego. W jaskrze wtórnej podwyższone ciśnienie śródgałkowe występuje w większości przypadków, podstawą do wykluczenia tej choroby nie jest jednak sytuacja, w której go nie stwierdzono. Równie ważnym objawem są charakterystyczne dla jaskry zmiany w obu oczach.
Typy jaskry wtórnej
Jaskrę wtórną dzieli się na jaskrę zamkniętego kąta (jwzk) oraz jaskrę otwartego kąta (jwok). Jaskra wtórna pojawia się w wyniku nieprawidłowego odprowadzania płynu z oka do kanału beleczkowego. W wyniku tych problemów dochodzi do zastoju cieczy, która stopniowo zwiększa swoją objętość. Jej zgromadzenie pod tęczówką przyczynia się do uwypuklenia źrenicy i podwyższenia ciśnienia w oku. Jaskra kąta otwartego wiąże się natomiast z nieprawidłowościami w strukturze kanału beleczkowego, a także niepoprawną budową kolejnych odcinków odpływu cieczy wodnistej.
Przyczyny jaskry wtórnej
Jaskra wtórna pojawia się w wyniku innych schorzeń prowadzących do blokowania kąta przesączania. Prowadzi do niego m.in. gromadzenie się nadmiernych ilości barwnika lub złuszczanie torebki soczewki. Najczęściej jaskra wtórna występuje w postaci neowaskularnej, a więc takiej, do której w ogromnym stopniu przyczyniają się: cukrzyca, choroby tętnic, zwężenia naczyń krwionośnych kręgowych i szyjnych.
Przyczynami jaskry wtórnej mogą być także:
- wadliwy rozrost tkanki naczyniowo-włóknistej,
- nieprawidłowości w rozwoju tęczówki,
- anomalie soczewki.
Przyczyny jaskry wtórnej wiążą się również z określonym jej typem. Jaskra zamkniętego kąta pojawia się w wyniku:
- nieprawidłowości występujących w okolicy soczewki i przedniego fragmentu oka,
- stanu zapalnego przedniego fragmentu błony naczyniowej oka,
- pojawienia się bloku rzęskowo-tęczówkowo-soczewkowego,
- niewłaściwego rozwoju naczyń krwionośnych (tęczówka i kąt przesączania),
- obecności guzków lub zrostów,
- pojawienia się wysięku,
- podwichnięcia soczewki oka w wyniku urazu lub operacji w okolicy gałki ocznej (jaskra wtórna pourazowa).
Jaskra wtórna otwartego kąta wiąże się przede wszystkim z nieprawidłową strukturą kanału beleczkowego oraz nieprawidłową budową dalszych odcinków odpływu cieczy wodnistej. Jaskra wtórna barwnikowa powstaje na skutek uwalniania się melaniny, co prowadzi do zablokowania odprowadzania cieczy. Wiąże się to z występowaniem wysokiego ciśnienia śródgałkowego. Jaskra wtórna fakolityczna powstaje natomiast w przebiegu zaćmy przejrzałej soczewki. Odprowadzanie cieszy utrudniają białka soczewki, które przenikają do cieczy wodnistej oraz makrofagi, które te białka mają eliminować. Jaskra wtórna torebkowa wiąże się z pojawieniem się złogów amyloidowych. Powstają one przy wadliwych komórkach nabłonkowych. To wszystko z kolei prowadzi do nieprawidłowej struktury kanału beleczkowego.
Jaskra wtórna – leczenie
Jaskra wtórna jest schorzeniem bardzo trudnym do leczenia. Już sama różnorodność typów jaskry wtórnej, jej przyczyn i objawów może sprawiać bardzo duże problemy na poziomie diagnostyki. Szczególnie trudno leczy się jaskrę, która jest wynikiem przewlekłych chorób ogólnoustrojowych, takich jak np. cukrzyca. W tego typu przypadkach konieczne jest wdrożenie rozbudowanego i złożonego leczenia prowadzonego we współpracy specjalistów kilku dziedzin. Chodzi bowiem o to, aby leczyć nie tylko objawy jaskry wtórnej, ale i jej konkretne przyczyny. Ciśnienie śródgałkowe można obniżyć za pomocą różnych leków, podawanych miejscowo oraz ogólnie. W terapii jaskry wtórnej stosuje się m.in.:
- beta-adrenolityki, czyli tzw. beta-blokery,
- adrenomimetyki selektywne i nieselektywne,
- inhibitory anhydrazy węglanowej (chemicznie sulfonamidy),
- analogi prostaglandyn,
- parasympatykomimetyki,
- leki osmotycznie czynne.
Lek musi być dobrany do rodzaju jaskry wtórnej i jej przyczyny. Istnieją bowiem przeciwwskazania do stosowania niektórych leków przy określonych typach jaskry wtórnej. Przy jaskrze neowaskularnej nie powinno się stosować pilokarpiny, a w leczeniu jaskry zapalnej zabronione jest stosowanie prostaglandyny. Niektóre typy choroby wymagają nie tylko obniżania ciśnienia śródgałkowego, lecz na przykład miejscowego stosowania sterydów. Operacje przy jaskrze wtórnej są wyjątkowo trudne i wielokrotnie nie dają zadowalających wyników oraz prowadzą do dalszych powikłań. Konieczna jest bardzo dobra diagnostyka przedoperacyjna i odpowiednio dobrane leczenie pooperacyjne.
Zobacz film: Wzrok
Literatura:
1. Jaromir Wasyluk, Iwona Grabska-Liberek, Agnieszka Jamrozy-Witkowska, Irmina Jankowska-Lech, Anna Dyczkowska, Agnieszka Nowosielska, Diagnostyka jaskry wtórnej, „Postępy Nauk Medyczynych“, 9/2007.
2. Postępowanie w jaskrze. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego - https://pto.com.pl/storage/guidelines/8/47529700bce94af1523bd3303c77f18d.pdf