Owulacja to najważniejszy moment cyklu miesięcznego kobiety, na który przypada szczyt płodności. Jest kontrolowana przez oś podwzgórze–przysadka–jajnik. Podczas owulacji pęka pęcherzyk Graafa; z jajnika uwalniana jest dojrzała komórka jajowa gotowa do zapłodnienia. U większości ssaków owulacja jest odpowiednio sygnalizowana przez samicę (np. poprzez cieczkę). Jedynie u nielicznych gatunków – w tym u człowieka – owulacja jest ukryta.

Nie oznacza to jednak, że owulacji nie można rozpoznać. Istnieją specyficzne objawy jajeczkowania – ich zaobserwowanie pomaga ustalić moment owulacji. Mitem jest przekonanie, że owulacja występuje w połowie cyklu. Zwykle ma ona miejsce na ok. 14 dni przed następnym krwawieniem miesięcznym, chociaż nie jest to regułą (mogą wystąpić odstępstwa w postaci kilku dni na plus bądź na minus). Kluczowa staje się w takim przypadku obserwacja własnego ciała i umiejętność rozpoznawania oznak owulacji.

Dni płodne mają miejsce w czasie owulacji, do 2–3 dni po niej oraz przez ok. 6 dni przed jajeczkowaniem.

Owulacja – objawy

• Zmiana śluzu szyjkowego
  

Obserwacja śluzu z szyjki macicy należy do metod naturalnego planowania rodziny (metoda Billingsów).

Śluz płodny – lepki, rozciągliwy, śliski, ciągnie się między palcami, przypomina białko jaja kurzego. Jest przezroczysty. Podczas dni płodnych i owulacji kobieta ma uczucie wilgotności w pochwie.

Śluz niepłodny – gęsty, mętny, może być grudkowaty. Staje się mleczny, żółtawy. Znika uczucie wilgotności.

Zgodnie z metodą Billingsów po ustaniu miesiączki następuje okres suchy, w którym niektóre kobiety mogą u siebie nie zaobserwować żadnego śluzu. Następnie pojawia się śluz niepłodny, który po kilku dniach zamienia się w płodny będący jednym z objawów owulacji. Po zakończeniu jajeczkowania śluz znowu jest niepłodny.

• Temperatura ciała
  

To jeden z ważniejszych objawów owulacji. Temperatura ciała kobiety zmienia się w zależności od fazy cyklu. Gwałtowny wzrost temperatury ma miejsce podczas owulacji.

Faza przedowulacyjna (folikularna) – temperatura ciała waha się w przedziale 36,4–36,6°C.

Owulacja – wzrost temperatury ciała o ok. 0,5°C.

Faza poowulacyjna (lutealna) – temperatura ciała waha się w przedziale 36,9–37,1°C.

Temperaturę należy mierzyć codziennie po spoczynku, mniej więcej o tej samej godzinie, a wynik razem z godziną pomiaru zapisać. Najlepiej robić to po przebudzeniu, jeszcze w łóżku (zanim kobieta wstanie, żeby skorzystać z toalety). Przyjmuje się, że jeśli temperatura została mierzona przed godz. 7:30, to dopuszczalna rozpiętość pomiaru wynosi 90 minut. Termometr należy umieścić pod językiem, w pochwie lub odbycie. Nie należy umieszczać termometru pod pachą. Uwaga! Trzeba odnotować, jeśli pojawią się czynniki, które mogłyby wpłynąć na wysokość pomiaru (choroba, przemęczenie, stres, stosowanie środków przeciwbólowych, spożycie alkoholu, zmiana klimatu, zaburzenia snu – sen znacznie krótszy niż zwykle, częste pobudki w nocy, późna pora zaśnięcia itp.).

• Wzrost libido (popędu)
  

Oznaką dni płodnych, a owulacji szczególnie, jest większe niż zazwyczaj zainteresowanie płcią przeciwną oraz wzrost libido. Wiąże się to ze zwiększeniem poziomu hormonów płciowych – estrogenów. Kobieta ma w tym czasie dużą ochotę na seks. Natomiast po owulacji poziom estrogenów gwałtownie spada, a wzrasta progesteronu, który wpływa na obniżenie się libido.

• Ból owulacyjny
  

Niektóre kobiety podczas owulacji odczuwają ból w podbrzuszu (podobny do bólu towarzyszącego miesiączce). Ma to związek z pęknięciem pęcherzyka Graafa, co niekiedy wiąże się ze skąpym krwawieniem. Gromadząca się w jamie otrzewnej krew może działać drażniąco na jej ścianki, czego skutkiem jest ból. Kobieta może też skarżyć się na bolesność jajnika (ból jest zwykle kłujący). Ból owulacyjny zazwyczaj trwa od kilku do kilkunastu godzin. W rzadkich przypadkach przedłuża się do 2–4 dni. Intensywność bólu jest kwestią indywidualną. Czasem razem z bólem owulacyjnym mogą wystąpić inne objawy, takie jak nudności czy pogorszenie się samopoczucia.

• Ból piersi
  

Owulacji może towarzyszyć tkliwość oraz ból piersi. Brodawki mogą być niezwykle wrażliwe na dotyk czy wręcz bolesne. Jest to związane ze wzrostem poziomu estrogenów.

• Otwieranie się szyjki macicy
  

Przed owulacją szyjka macicy staje się miękka i odgina się do przodu. Kobieta może mieć wrażenie, że dostęp do szyjki macicy stał się ułatwiony (można to wyczuć palcem). Pojawia się obrzmienie warg sromowych oraz uczucie śliskości w przedsionku pochwy.

• Plamienie owulacyjne
  

Podczas uwalniania się komórki jajowej następuje spadek poziomu estrogenów. Może się to wiązać z pojawieniem się skąpego plamienia owulacyjnego. Trwa ono nie dłużej niż 2, rzadziej 3–4 dni, nie towarzyszą mu niepokojące objawy.

• Inne objawy owulacji
  

Owulacji mogą towarzyszyć jeszcze inne oznaki:

• Włosy stają się gęste i błyszczące.
  
• Wygładza się cera, znikają wypryski.
  
• Kobieta ma bardzo dobre samopoczucie i mnóstwo energii.
  
• Kobieta jest szczególnie wrażliwa na zapachy.
  

Należy zaznaczyć, że nie wszystkie powyższe oznaki owulacji mogą wystąpić u każdej kobiety.