Alergię definiuje się jako nadmierną, swoistą odpowiedź układu odpornościowego na czynniki zewnętrzne, której konsekwencją jest pojawienie się objawów chorobowych. W ostatnim czasie nasila się zachorowalność na choroby alergiczne. Najczęściej występujące rodzaje alergii to wziewna i pokarmowa. Rzadziej stwierdza się alergie po ukąszeniach owadów czy zażywanych lekach.
Jakie są główne rodzaje alergii?
Główne rodzaje alergii w zależności od przyczyny ich wystąpienia to:
- wziewna (powietrznopochodna),
- pokarmowa,
- kontaktowa,
- inna.
Biorąc pod uwagę czas trwania alergii, wymienia się:
- całoroczne – objawy utrzymują się przez cały rok np. uczulenie na roztocze kurzu domowego,
- sezonowe – objawy utrzymują się przez jakiś czas np. uczulenie na brzozę od przełomu marca i kwietnia do pierwszej połowy czerwca.
Rodzaje alergii – wziewna, pokarmowa, kontaktowa, krzyżowa i inne
Najczęściej występujący wśród Polaków rodzaj uczulenia ma charakter wziewny. Wyodrębnia się dwie grupy alergenów wziewnych: wewnątrzdomowe (roztocza kurzu domowego, sierści zwierząt, zarodniki grzybów) i zewnątrzdomowe (pyłki roślin, zarodniki grzybów). Najczęstszą przyczyną pyłkowicy (choroby wywołanej pyłkami roślinnymi przenoszonymi przez wiatr) wśród Polaków są alergeny pyłku traw. Popularne są również chwasty, w tym zwłaszcza bylica, babka, szczaw, komosa, pokrzywa, ambrozja oraz drzewa, jak leszczyna olcha, brzoza i dąb. Alergia wziewna odpowiada za rozwój alergicznego nieżytu nosa (którego symptomy to katar, uczucie zatkania nosa, wyciek wodnistej substancji z nosa, świąd nosa i gardła) i astmy (ze świszczącym oddechem, kaszlem i dusznością). Chorzy mogą cierpieć na alergiczne zapalenie spojówek objawiające się świądem, przekrwieniem, pieczeniem spojówek, obrzękiem powiek, łzawieniem oczu.
Kolejnym co do intensywności rozpowszechnienia jest alergia pokarmowa. Objawia się ona przede wszystkim problemami ze strony układu pokarmowego (biegunką lub zaparciami, bólem brzucha, refluksem żołądkowo-przełykowy, u dzieci dodatkowo ulewaniem, kolkami) i wypryskiem alergicznym. Pojawić się mogą trudności z oddychaniem, duszność, omdlenia, nadpobudliwość, bóle głowy, zaburzenia snu. Wśród najczęściej występujących alergenów pokarmowych wymienia się: jaja kurze, mleko krowie, orzeszki ziemne, orzeszki arachidowe, soję, pszenicę, ryby, skorupiaki, owoce i warzywa (seler, truskawki, cytrusy).
Do rozwoju alergii kontaktowej dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z alergenem. Najczęściej uczulające czynniki to: nikiel i chrom (haftki, klamry w paskach do spodni, guziki, biżuteria), barwniki, zawarte w kosmetykach substancje zapachowe i konserwanty. Reakcja objawia się obrzękiem, zaczerwienieniem, świądem skóry, grudkami wysiękowymi i pęcherzykami.
Alergia krzyżowa wywoływana jest przez alergeny z dwóch grup. Najczęściej ma formę nadwrażliwości pokarmowej połączonej z uczuleniem na pyłki roślinne. Alergenami krzyżowymi są głównie substancje o wspólnym pochodzeniu lub podobnej budowie. Najbardziej znane to leszczyna i orzechy bądź trawy, marchew i seler.
Najmniej rozpowszechnione wśród Polaków rodzaje alergii określone zostały jako „inne”. Wymienia się tutaj zwłaszcza uczulenia na ukąszenia owadów z rzędu błonkoskrzydłych, jak osa, pszczoła, szerszeń, trzmiel oraz zażywane leki np. penicylina, salicylany, sulfonamidy czy środki znieczulenia miejscowego.
Jak skutecznie leczyć alergię? Dowiesz się tego z filmu:
Rodzaje alergii a typy reakcji alergicznej
W 1963 roku Coombs i Gell opracowali klasyfikację typów reakcji alergicznej. Wyróżnili:
- reakcję typu natychmiastowego – typ I, połączenie antygenu i swoistych przeciwciał IgE na powierzchni bazofilów (rodzaj leukocytów, czyli białych krwinek) i komórki tucznej (komórki tkanki łącznej i błon śluzowych) prowadzi do uwolnienia mediatorów zapalenia, aktywacji limfocytów T (komórki układu odpornościowego zwane grasicozależnymi) i eozynofilów (rodzaj leukocytów). Przykładami reakcji tego typu są: astma alergiczna, wstrząs anafilaktyczny, alergiczny nieżyt nosa;
- reakcje typu cytotoksycznego – typ II, połączenie znajdującego się na błonie komórkowej antygenu i przeciwciał klasy IgG/IgM skutkuje uszkodzeniem komórki w wyniku aktywacji dopełniacza. Przykładami są: niektóre postacie pokrzywki, reakcja poprzetoczeniowa;
- reakcję typu kompleksów immunologicznych – typ III, połączenie antygenów i przeciwciał klasy IgG skutkuje aktywacją dopełniacza, uwolnieniem enzymów lizosomalnych z neutrofilów (komórek układu odpornościowego zwanych obojętnochłonnymi). Przykładami są: choroba posurowicza i zapalenie naczyń w obrębie narządów;
- reakcję typu komórkowego – typ IV, połączenie antygenu komórek dendrytycznych lub monocytów/makrofagów i limfocytów T skutkuje uwolnieniem cytokin i stymulacją limfocytów cytotoksycznych. Przykładami są: odczyn tuberkulinowy, alergiczny wyprysk kontaktowy.
Bibliografia:
1. K. Obtułowicz, Alergologia, PZWL, Warszawa 2016.
2. W. Silny, M. Czarnecka-Operacz, D. Jenerowicz i wsp., Leksykon alergicznych chorób skóry i reakcji polekowych, Wydawnictwo Medyczne Termedia, Poznań 2009.
3. E. Dadas-Stasiak, B. Kalicki, A. Jung, Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii, [w:] „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2010, 6(2), s. 92–99.
4. A. Silva-Rodrigues, R. Wahl, Alergologia w praktyce, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2007.