Przyczyny porodu przedwczesnego obejmują cały szereg sytuacji klinicznych, jak wrodzone lub nabyte nieprawidłowości anatomiczne macicy, zakażenia w obrębie narządu rodnego, zaburzenia utlenowania płodu, zaburzenia wynikające z nadmiernego rozciągnięcia mięśnia macicy i czynność skurczowa macicy. Porodowi przedwczesnemu często towarzyszą powikłania, które mogą stanowić ryzyko dla matki lub płodu. Dlaczego tak się dzieje, czy możemy przewidzieć przedwczesny poród i zmniejszyć zmniejszyć jego ryzyko?

Czytaj też:

• Wirus RSV jest dla wcześniaków groźniejszy niż koronawirus. Jak chronić przed nim dziecko?
• Ograniczony dostęp rodziców do noworodków może nieść poważne skutki zdrowotne i rozwojowe
• Smoczek dla wcześniaka – jak wybrać odpowiedni i gdzie kupić?

Kiedy mówimy, że poród jest przedwczesny?

Według Światowej Organizacji Zdrowia poród przedwczesny (ang. preterm delivery – PTD) to taki, w którym akcja porodowa ma miejsce między 22 a 37 tygodniem ciąży. W licznej literaturze proponuje się podział porodu przedwczesnego, biorąc pod uwagę kryterium różnego czasu trwania ciąży. Na tej podstawie wymienia się:

• poród miernie przedwczesny – w 32–36 tygodniu ciąży,
  
• poród bardzo przedwczesny – przed 32 tygodniem ciąży,
  
• skrajne wcześniactwo – poród przed 28 tygodniem ciąży.
  

Poród przed ukończeniem 22 tygodnia ciąży uznawany jest za poronienie ze względu na skrajną niedojrzałość organizmu dziecka.

Dzieci urodzone przedwcześnie określa się mianem wcześniaków. U noworodków, które przyszły na świat przed zakończeniem 26 tygodnia ciąży często stwierdza się deficyty rozwojowe, gdyż nie były one przygotowane do funkcjonowania poza łonem matki. Ze względu na niewydolność mechanizmów termoregulacyjnych wcześniak musi przebywać w inkubatorze.

Dlaczego wiele ciąż kończy się przedwczesnym porodem? Zobacz wideo:

Czym jest zagrażający poród przedwczesny?

Poród przedwczesny zagrażający ma miejsce w początkowej fazie porodu, dlatego istnieje jeszcze możliwość wstrzymania akcji porodowej. Polega to na odpoczynku ciężarnej w łóżku, unikaniu stresów i negatywnych emocji oraz zrelaksowaniu się. Specjalista niekiedy zaleca pobyt w szpitalu. Przeprowadza się badanie tokograficzne – rejestrujące czynność skurczową macicy. Jeśli odnotuje ono skurcze macicy, ciężarna przyjmuje beta-mimetyki, które hamują czynność skurczową.

Wieloczynnikowa etiologia i różnorodne objawy utrudniają wczesne rozpoznanie i optymalne leczenie porodu przedwczesnego. Postęp farmakologii znacząco zwiększa szanse na zahamowanie go i kontynuowanie ciąży. Profilaktyka III rzędu, czyli wczesne leczenie ciężarnych z porodem przedwcześnie zagrażającym, oprócz wypoczynku i tokolizy obejmuje sterydoterapię, antybiotykoterapię i psychoterapię w sytuacjach stresowych.

Jak rozpoznać poród przedwczesny?

Oznaki zagrożenia przedwczesnym porodem

• rozwarcie szyjki macicy poniżej 3 cm,
  
• 4–7 skurczów na godzinę,
  
• skrócenie szyjki o 60%,
  
• poniżej 10 punktów w skali Bishopa (skala określa stopień dojrzałości szyjki macicy względem porodu naturalnego, a zwłaszcza położenie szyjki, ułożenie części przodującej płodu, konsystencję, rozwarcie i rozluźnienie).
  

Oznaki przedwczesnego porodu w toku (nie ma możliwości zatrzymania trwającej akcji porodowej) to:

• rozwarcie szyjki macicy powyżej 3 cm,
  
• ponad 8 skurczów na godzinę,
  
• skrócenie szyjki o 80%,
  
• powyżej 10 punktów w skali Bishopa.
  

Inne objawy przedwczesnego porodu stanowią: wydalenie czopu śluzowego (obfita, wodnista wydzielina z pochwy, niekiedy podbarwiona krwią), napięcie brzucha, ból w krzyżu, ucisk w miednicy, biegunka, krwawienie lub plamienie z dróg rodnych, bolesne skurcze podobne do menstruacyjnych. Z reguły poród przedwczesny objawia się tak samo jak poród w terminie.

Przyczyny przedwczesnego porodu

Rozróżnia się trzy główne przyczyny porodu przedwczesnego:

• samoistna czynność skurczowa mięśnia macicy (tzw. samoistny poród przedwczesny) – stanowi około połowę przyczyn;
  
• przedwczesne pęknięcie błon płodowych przed terminem – dotyczy około 1/5 przypadków;
  
• przedwczesne zakończenie ciąży na podstawie wskazań medycznych z powodu wysokiego ryzyka powikłań matczynych lub płodowych (tzw. jatrogenny poród przedwczesny) – stanowi 1/3 przypadków, większość z nich dotyczy ciąż w 34, 35 lub 36 tygodniu.
  

Zagrożenie przedwczesnym porodem dotyczy zwłaszcza młodych ciężarnych w wieku poniżej 18 lat oraz kobiet, które ukończyły 35 lat.

Ryzyko przedwczesnego porodu podnoszą następujące czynniki:

• przebyty już poród przedwczesny lub poronienie w drugim trymestrze,
  
• przypadek porodu przedwczesnego u matki ciężarnej kobiety,
  
• ciąża wielopłodowa,
  
• łożysko przodujące,
  
• przedwczesne oddzielenie się łożyska,
  
• wady wrodzone macicy, duże mięśniaki macicy,
  
• wielowodzie,
  
• zakażenia układu moczowego,
  
• stany zapalne dróg rodnych,
  
• zapalenie nerek,
  
• nadciśnienie tętnicze,
  
• choroby wątroby,
  
• cukrzyca,
  
• niedokrwistość,
  
• urazy jamy brzusznej,
  
• narażenie na silny czynnik stresogenny,
  
• nadmierne wysiłki fizyczne,
  
• niebezpieczne zachowania ciężarnej, takie jak palenie papierosów, picie alkoholu.
  

Jak zapobiec przedwczesnemu porodowi?

Ciężarne znajdujące się w grupie ryzyka porodem przedwczesnym powinny poddawać się regularnym badaniom ginekologicznym i być pod stałą opieką lekarską. Część czynników ryzyka można samodzielnie wyeliminować. Przyszłe mamy powinny szczególnie dbać o wypoczynek i wystarczającą ilość snu, nie przemęczać się i unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, przestrzegać zaleceń dietetycznych, wykluczyć używki czy możliwe ograniczyć stres. Właściwe dbanie o siebie w czasie ciąży może uchronić przed porodem przedwczesnym.

Bibliografia:

1. Bręborowicz G.H., Położnictwo i ginekologia t. 1, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013.

2. Kalinka J., Bitner A., Poród przedwczesny, W: Bręborowicz G.H. (red.), Położnictwo t. 2, Medycyna matczyno-płodowa, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012, s. 19–41.

3. Wielgoś M., Bomba-Opoń D.A., Tokoliza w porodzie przedwczesnym – aktualne wytyczne, „Ginekologia Polska”, 2014, 85, s. 332–334.

4. Szczapa J., Podstawy Neonatologii, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie, 2008.

5. Gałązka I., Mynarska K., Majchrzak M., Mężyk I., Podsiadło B., Serzysko B., Skrzypulec-Plinta V., Diagnostyka i terapia porodu przedwczesnego, „Zdrowie i Dobrostan”, 2015, 1, s. 92–101.

6. Czajka R., Standardy postępowania w przedwczesnym zakończeniu ciąży, „Nowa Medycyna”, 2004, 1(123), s. 10–13.

7. Keirse M.J., New perspectives for the effective treatment of preterm labour, “American Journal of Obstetrics & Gynecology”, 1995, 173(2), s. 618–628.

8. Czajkowski K., Diagnostyka porodu przedwczesnego, „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia”, 2009, 2(3), s. 165–168.

9. Czajka R., Metody przewidywania i zapobiegania porodom przedwczesnym, „Kliniczna Perinatologia i Ginekologia”, 2007, 43, s. 15–18.