Zapalenie płuc jest stanem zapalnym miąższu płuc, czyli pęcherzyków płucnych. Najczęstsze przyczyny tej choroby to infekcje bakteryjne i wirusowe. Schorzenie objawia się przede wszystkim kaszlem, bólem w klatce piersiowej, trudnościami z oddychaniem i podwyższoną temperaturą ciała. Zapalenie płuc jest szczególnie niebezpieczne dla pacjentów geriatrycznych i pediatrycznych.
Jakie mogą być przyczyny zapalenia płuc w populacji ogólnej?
Zapalenie płuc definiuje się jako odpowiedź immunologiczną układu oddechowego powstałą w wyniku działania czynników patogennych o charakterze fizycznym, biologicznym lub chemicznym. U 20–60% chorych nie udaje się ustalić czynnika etiologicznego.
Mimo że przyczyny zapalenia płuc mogą być różne, za najczęstszą uważa się infekcję bakteryjną, w tym głównie wywołaną przez Gram-dodatnią bakterię o nazwie dwoinka zapalenia płuc (z łac. Streptococcus pneumoniae). Patogen przedostaje się do układu oddechowego przeważnie drogą wziewną.
Innym czynnikiem są wirusy (rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy, wirus grypy i paragrypy i RSV). Rzadziej do zapalenia płuc dochodzi przez zakażenie grzybami. Stwierdza się je szczególnie u osób o obniżonej odporności (np. w związku z AIDS, zażywaniem leków immunosupresyjnych). Zapalenie płuc wywołują m.in. Histoplasma capsulatum, Cryptococcus neoformans, Coccidioides immitis, Pneumocystis jiroveci. Choroba miewa niekiedy podłoże pasożytnicze. Najczęściej rozpoznaje się Toxoplasma gondii, Ascaris lumbricoides, Strongyloides stercoralis, Plasmodium malariae.
Zapalenie płuc u dziecka – przyczyny w zależności od wieku
Zapalenie płuc u dzieci to dość często spotykany problem w praktyce lekarskiej. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia każdego roku stwierdza się 150 milionów zachorowań na zapalenie płuc w populacji dzieci w wieku do 5 lat, z czego około 20 milionów wymaga hospitalizacji.
Przyczyną zapalenia płuc u niemowlaka do 3 miesiąca życia i noworodka są najczęściej:
- syncytialny wirus oddechowy (z ang. Respiratory syncytial virus, RSV),
- Chlamydia,
- dwoinka zapalenia płuc (łac. Streptococcus pneumoniae),
- pałeczka krztuśca (łac. Bordetella pertussis),
- wirusy paragrypy.
Przyczyny zapalenia płuc u dzieci w wieku od 3 miesięcy do 4 lat stanowią zwłaszcza:
- wirusy paragrypy,
- ludzki metapneumowirus,
- wirusy grypy,
- rynowirusy,
- dwoinka zapalenia płuc (łac. Streptococcus pneumoniae),
- bakteria Mycoplasma pneumoniae.
Z kolei częstymi przyczynami zapalenia płuc u dziecka powyżej 4 lat są:
- bakteria Mycoplasma pneumoniae,
- Chlamydophila pneumoniae,
- dwoinka zapalenia płuc (łac. Streptococcus pneumoniae),
- prątek gruźlicy (łac. Mycobacterium tuberculosis).
U małych dzieci zapalenie płuc bywa też konsekwencją przedostania się bakterii z przewodu pokarmowego w wyniku zakrztuszenia się treścią pokarmową z żołądka, a w przypadku noworodków dodatkowo połknięcia podczas porodu płynu owodniowego. Do tzw. zachłystowego zapalenia płuc predysponują m.in.: refluks żołądkowo-przełykowy, zwężenie lub zamknięcie światła dwunastnicy, żywienie przez sondę żołądkową i choroby neurologiczne upośledzające odruch kaszlowy.
Jak się leczy zapalenie płuc? Dowiesz się tego z filmu:
Zapalenie płuc a wentylacja mechaniczna
Wentylacja mechaniczna to jeden ze sposobów leczenia chorych przebywających na oddziałach intensywnej terapii (OIT). Tzw. zastępczy oddech pozwala na wymianę gazową konieczną do funkcjonowania narządów i układów. Niestety postępowanie to obciążone jest ryzykiem pojawienia się działań niepożądanych, wśród których specjaliści wymieniają zapalenie płuc związane z wentylacją mechaniczną (z ang. Ventilator Associated Pneumonia, VAP). Stan ten definiowany jest jako zapalenie miąższu płucnego spowodowane przez czynniki infekcyjne, które nie występują podczas rozpoczynania respiratoroterapii. Szacuje się, że z tą przypadłością zmaga się 8–28% osób wentylowanych mechanicznie, a w przypadku pacjentów OIT stan ten rozwija się u 27–30%.
Wyróżniono VAP pojawiające się w czasie pierwszych 4 dni wentylacji mechanicznej, czyli o wczesnym początku oraz pojawiające się powyżej 4 dni stosowania oddechu zastępczego – o późnym początku. Specjaliści wskazują, że VAP o wczesnym początku charakteryzuje się lepszymi odległymi prognozami i łagodniejszym przebiegiem.
Zarówno VAP o wczesnym, jak i późnym początku ma przeważnie podłoże bakteryjne. W pierwszym przypadku wywoływane jest głównie przez dwoinkę zapalenia płuc, Haemophilus influenzae – Gram-ujemną bakterię przenoszoną drogą kropelkową, wywołującą głównie zakażenia układu oddechowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, w drugim zaś zasadniczą rolę odgrywają: gronkowiec złocisty oporny na metycylinę, bakteria Stenotrophomonas maltophilia, pałeczka ropy błękitnej Pseudomonas aeruginosa, szczepy Acinetobacter i Gram-ujemne pałeczki Enterobacteriaceae. Sporadycznie przyczyną VAP bywają grzyby czy wirusy (opryszczki pospolitej, grypy i cytomegalii).
Bibliografia:
- P. Bobik, A. Siemiątkowski, Zapalenie płuc i inne infekcje związane z wentylacją mechaniczną, [w:] „Pneumonologia i Alergologia Polska”, 2014, 82, s. 472–480.
- Z. Doniec, M. Radwańska, Zapalenia płuc u dzieci, [w:] „Pediatria po Dyplomie”, 2014, 18(2), s. 15–21.
- W. J. Durbin, C. Stille, Zapalenie płuc, [w:] „Pediatria po Dyplomie”, 2009, 13(6), s. 31–45.
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM, [T. 1]. Cz. II: Choroby układu oddechowego, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005.