Spośród wszystkich zakażeń dolnych dróg oddechowych zapalenia oskrzeli stanowią najczęstszy powód wizyt lekarskich. Specjaliści wyróżniają ostrą i przewlekłą postać choroby, a niektórzy dodatkowo podostrą. Ta pierwsza ma tendencję do samoistnego całkowitego ustąpienia bez pozostawienia upośledzenia funkcji układu oddechowego. Charakterystyczne objawy zapalenia oskrzeli to kaszel i bezpośrednio z nim związany ból w klatce piersiowej.

Objawy ostrego zapalenia oskrzeli

Ostre zapalenie oskrzeli (z łac. bronchitis acuta) definiuje się jako samoograniczający się stan zapalny błony śluzowej oskrzeli. Za jego powstanie odpowiada zakażenie dróg oddechowych, które w zdecydowanej większości przypadków mają etiologię wirusową. Czynnikiem chorobotwórczym mogą być wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, RSV (z ang. respiratory syncytial virus) bądź hMPV (z ang. human metapneumovirus).

Ostre zapalenie oskrzeli przebiega z przekrwieniem i złuszczaniem się nabłonka oddechowego. Skutkiem odpowiedzi zapalnej oskrzeli na czynnik uszkadzający jest pogrubienie błony śluzowej. Ta postać zapalenia oskrzeli objawia się typowymi dla infekcji dolegliwościami jak uczucie rozbicia, ogólne złe samopoczucie, podwyższona temperatura ciała, dreszcze, bóle mięśniowe i kostne.

Charakterystyczny objaw ostrego zapalenia oskrzeli to silny kaszel, który początkowo jest suchy, a z czasem przekształca się w produktywny z odkrztuszaniem najpierw śluzowej (biały kolor), a następnie ropnej (żółta, zielona) wydzieliny. Kaszel utrzymuje się od 10 do 20 dni, niekiedy dłużej. Jego ataki są na tyle silne, że u osób z osteoporozą mogą doprowadzić do złamania żeber. Ostre zapalenie oskrzeli objawiać się może charczeniem podczas wdychania i wydychania powietrza, krwiopluciem, wywołanym przez uciążliwy kaszel pieczeniem i bólem w klatce piersiowej. Nierzadko pojawia się też duszność.

Choroba przeważnie ustępuje, nie pozostawiając powikłań. Sporadycznie dojść może do ostrej niewydolności oddechowej czy odoskrzelowego zapalenia płuc. Niekiedy mylona bywa z zapaleniem płuc i grypą, jednak objawy zapalenia oskrzeli bez gorączki, którym nie towarzyszy tachykardia (przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę), objawy ogniskowe i wzrost liczby oddechów powyżej 30/min wskazują na ostry bronchitis, a nie zapalenie płuc. Z kolei w przebiegu grypy bólom mięśniowym i ogólnemu rozbiciu towarzyszy wysoka gorączka.

Jak objawia się przewlekłe zapalenie oskrzeli?

Przewlekłe zapalenie oskrzeli (z łac. bronchitis chronica) definiuje się jako stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, który występuje przez 3 miesiące w roku w ciągu 2 następujących po sobie latach. Uważa się je za jeden z głównych determinantów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Przewlekła postać choroby wywołana może być częstymi infekcjami wirusowymi, zanieczyszczeniem powietrza, uwarunkowaniami genetycznymi czy paleniem tytoniu.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli objawia się kaszlem z odkrztuszaniem wydzieliny, który najbardziej daje się we znaki z rana. Problemy z ewakuacją zalegającej wydzieliny wynikają z uszkodzenia nabłonka migawkowego. Do nadprodukcji śluzu prowadzi bliznowacenie oskrzeli i dróg oddechowych, będące konsekwencją długo utrzymującego się stanu zapalnego. Objawy osłuchowe przewlekłego zapalenia oskrzeli to furczenia, grube rzężenia i świsty. Na podstawie badania spirometrycznego stwierdza się spadek wartości wskaźnika Tiffeneau-Pinellego, który określa stosunek FEV1, czyli natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej do VC, czyli pojemności życiowej.

Objawy zapalenia oskrzeli u dzieci

Zapalenie oskrzeli u dzieci zdarza się dość często. Ostra postać choroby ma dwa szczyty zachorowań – pierwszy dotyczy dzieci poniżej 2 lat, drugi przypada na wiek szkolny. Im młodsze jest dziecko, tym cięższy może być przebieg choroby. W przypadku małych dzieci schorzenie zagraża nawet życiu. Objawy zapalenia oskrzeli u niemowlaka uważa się za przyczynę 17–20% wszystkich hospitalizacji dzieci z tej grupy wiekowej.

Pierwsze objawy zapalenia oskrzeli u dzieci to nieżyt nosa i gardła – ból i pieczenie gardła, chrypka oraz katar. Następnie pojawia się kaszel. Początkowo bardzo męczący i suchy, z czasem przeradza się w mokry z intensywną produkcją wydzieliny. Dzieci często mają problem z jej odkaszlnięciem, przez co wydzielina jest połykana. W konsekwencji tego pojawiają się nudności, ból brzucha i wymioty.

Przez ogólne złe samopoczucie dzieci są apatyczne, marudne, zniecierpliwione, obolałe, płaczliwe i ospałe. Nierzadko nie mają apetytu i trudno się im oddycha. U niemowląt choroba może się objawiać przyspieszonym oddechem – tzw. sapką. Na skórze twarzy niekiedy pojawiają się drobne wybroczyny. Nieleczone zapalenie oskrzeli może prowadzić do astmy. Ma tendencje do nawracania nawet kilka razy w ciągu roku. Przyczynami tego stanu są: brak odporności (np. na skutek stresu, warunków atmosferycznych, kuracji antybiotykowej), alergia bądź pasożyty np. glista ludzka.

Zobacz film: Oskrzela

Bibliografia:

1. A. Antczak, Pulmonologia, Medical Tribune POLSKA, Warszawa 2011.

2. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.

3. W. Hryniewicz, P. Albrecht, A. Radzikowski, Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2016, Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2017.