Nerwy czaszkowe (ang. cranial nerves) w większości przekazują bodźce zmysłowe w tym między innymi wzroku i słuchu. Unerwiają czuciowo i ruchowo skórę, mięśnie oraz gruczoły głowy i szyi.

Nazwy nerwów czaszkowych odnoszą się do pełnionych przez nie funkcji i są numerycznie zidentyfikowane cyframi rzymskimi (I-XII).

Omówienie nerwów czaszkowych

I. Nerwy węchowe (łac. nervus olfactorius) - przyczyniają się do poczucia zapachu u ludzi. Informacje zapachowe są wychwytywane przy pomocy komórek receptorowych. Przenoszą one informacje z nabłonka nosa do nerwów węchowych w mózgu. Uszkodzenie tego nerwu prowadzi głównie do utraty węchu lub halucynacji węchowych.

II. Nerwy wzrokowe (łac. nervus opticus) - przekształcają informacje wzrokową w mózgu. Nerwy wzrokowe, po wyjściu z siatkówki oka, przetwarzają obraz w mózgu. Uszkodzenie tych nerwów powoduje głównie ubytki pola widzenia, zaburzenia odruchu źrenicznego lub całkowitą utratę wzroku.

Zobacz także: Migrena oczna – objawy, przyczyny, leczenie

III. Nerwy okoruchowe (łac. nervus oculomotorius) - odpowiadają za kontrolę mięśni zwieraczy źrenicy i dźwigacza powieki górnej oraz mięśni poruszających gałką oczną. Jest to postać nerwu motorycznego oka odpowiadającego m.in. za podniesienia powieki czy obracanie gałką oczną. Odpowiedzialny jest on również za rozmiar źrenicy. Uszkodzenie tego nerwu powoduje głównie porażenia, np. opadnięcie powieki i zaburzenia ruchomości gałki ocznej.

IV. Nerwy bloczkowe (łac. nervus trochlearis) - pełnią funkcję kontrolną mięśnia skośnego górnego oczodołu. Jego porażenie powoduje zez zbieżny z odchyleniem gałki ocznej ku górze.

V. Nerwy trójdzielne (łac. nervus trigeminalis) - typ największych nerwów czaszkowych ze wszystkich tu omawianych. Spełniają wiele funkcji sensorycznych i ruchowych w mózgu, związanych z nosem, oczami, językiem i zębami. Zasadniczo są podzielone na 3 gałęzie: nerw oczny, szczękowy i żuchwowy. Odpowiadają one za czucie w obszarze głowy i szyi oraz kontrolę mięśni przeżuwania. Uszkodzenie tych nerwów powoduje zaburzenia czucia w segmencie twarzy odpowiadającym unerwionym gałęziom.

Jak zbudowany jest nasz mózg? Więcej dowiecie się z filmu:

VI. Nerwy odwodzące (łac. nervus abducens) - rodzaj nerwów motorycznych, odpowiadających za ruch mięśni gałek ocznych w stronę skroni. Uszkodzenie tych nerwów powoduje głównie porażenia skutkujące niemożnością odwodzenia gałki ocznej przy towarzyszącym zezie zbieżnym i widzeniu podwójnym.

Zobacz także: Światłowstręt jako objaw neurologiczny, chorób oczu, zakaźnych i ogólnoustrojowych

VII. Nerwy twarzowe (łac. nervus facialis) - odpowiadają za kontrolę różnych mięśni mimicznych twarzy. Pełnią również pewne funkcje nerwu sensorycznego, dostarczając informacji o dotyku na twarzy i zmysłach języka w jamie ustnej. Ponadto pomagają w uśmiechaniu się, podnoszeniu brwi czy marszczeniu czoła. Umożliwiają również wydzielanie gruczołów łzowych oraz ślinowych, ułatwiających proces żucia i trawienia. Uszkodzenie tych nerwów powoduje głównie paraliż mięśni twarzy.

VIII. Nerwy przedsionkowo-ślimakowe (łac. nervus vestibulocochlearis) - jest to rodzaj nerwów motorycznych, dostarczających mózgowi informacji z narządu przedsionkowego i ślimakowego. Odpowiedzialne są za równowagę i orientację w przestrzeni oraz poczucie dźwięku lub słuchu. Uszkodzenie tych nerwów może powodować utratę słuchu bądź równowagi.

IX. Nerwy językowo-gardłowe (łac. nervus glossopharyngeus) - jest to typ nerwu czuciowego, który przenosi informacje sensoryczne z gardła, części języka i podniebienia. Obejmuje również część gruczołów smakowych i ślinowych. Nerwy te pełnią również niektóre funkcje motoryczne, np. pomagają w połykaniu żywności. Porażenie ich powoduje głównie zaburzenia smaku oraz czucia błon śluzowych.

X. Nerwy błędne (łac. nervus vagus) - pełnią funkcje zarówno ruchowe, jak i sensoryczne. Dotyczy to w szczególności obszaru gardła, krtani, przełyku, tchawicy, oskrzeli, serca, żołądka i wątroby. Działają poprzez zwężenie mięśni w powyższych obszarach. Ich porażenie powoduje głównie problemy z połykaniem i mówieniem.

XI. Nerwy dodatkowe (łac. nervus accessorius) - to nerwy motoryczne, dostarczające informacji o rdzeniu kręgowym i innych okolicznych mięśniach. Zapewniają również ruch mięśni ramion (mięsień czworoboczny) i karku (mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy), a także są odpowiedzialne za obracanie głowy. Porażenie ich powoduje głównie osłabienie unoszenia barku do góry lub jego opadanie.

XII. Nerwy podjęzykowe (łac. nervus hypoglossus) - to typowe nerwy ruchowe, które związane z mięśniami języka - umożliwiają jego poruszenie oraz usprawniają połykanie i mowę. Porażenie ich powoduje głównie zaburzenia mowy i problemy ze spożywaniem posiłków.

Otaczający nas świat możemy poznać m.in. dzięki zmysłom. Ich prawidłowe funkcje pozwalają nam na odróżnianie zapachów, dźwięków, czy kolorów. Porażenie któregokolwiek z nerwów czaszkowych nie zagraża życiu, jednak znacznie utrudnia funkcjonowanie.

Czy pamięć można trenować? Czy istnieje coś takiego jak pamięć dokonała?