Mononukleoza najczęściej pojawia się w wieku dziecięcym. Jest to schorzenie zakaźne, przenoszone przez płyny ustrojowe. Odpowiedzialny za powstawanie choroby jest wirus Epsteina-Barr (EBV), który należy do wirusów opryszczki. Leczenie mononukleozy jest podobne do zwalczania większości infekcji wirusowych.

Czym jest mononukleoza?

Mononukleoza należy do zakaźnych schorzeń, którymi można zarazić się przez kontakt z płynami ustrojowymi osoby chorej. Najczęściej do zakażenia dochodzi podczas pocałunku, picia z tego samego naczynia lub jedzenia ze wspólnego talerza. Wirus Epsteina-Barr dostaje się do nabłonka wyściełającego gardło i jamę ustną, po czym wędruje do krwiobiegu. Zgodnie ze statystykami jego nosicielem jest większość populacji. Może on się uaktywnić w momencie spadku odporności. Objawy mononukleozy pojawiają się mniej więcej po upływie miesiąca od zakażenia. W początkowej fazie bywają mylone ze zwykłym przeziębieniem, szczególnie u dzieci. Chory skarży się na złe samopoczucie, katar, ból migdałków, gorączkę, rozbicie, drapanie w gardle i powiększone węzły chłonne w pachwinach.

Mononukleoza u dzieci – przebieg i leczenie

Mononukleoza u dzieci przebiega w sposób dość łagodny. Objawy przypominają grypę ze znacznym powiększeniem węzłów chłonnych. Typowe dla schorzenia są także białe plamy w tylnej części gardła. Gorączka może utrzymywać się wiele dni, i to właśnie ten objaw zwykle jest dla rodziców sygnałem alarmowym i powodem wizyty u lekarza. Czasami występują: nadwrażliwość na światło, niedokrwistość, brak apetytu i opuchnięcie powiek. U większości niemowląt zakażenie wirusem Epsteina-Barr przechodzi bezobjawowo.

Aby rozpoznać mononukleozę, lekarz przeprowadza standardowy wywiad z rodzicem, biorąc pod uwagę wszystkie występujące objawy. Z racji tego, że są one mało specyficzne, koniecznie jest wykonanie badań dodatkowych. Wykonuje się wówczas analizę krwi pomagającą wykryć limfocytozę i leukocytozę. Niemniej zalecane jest badanie w kierunku obecności przeciwciał heterofilnych.

Przyczynowe leczenie mononukleozy u dzieci nie istnieje. Jedyna terapia polega na podawaniu leków łagodzących objawy. Są to najczęściej środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Domowym sposobem na leczenie mononukleozy jest zdrowa dieta bogata w witaminy. Zaleca się spożywanie dużej ilości płynów i odpoczynek, najlepiej leżenie w łóżku. Dziecko powinno powstrzymać się na czas leczenia od aktywności fizycznej. Gdy chorobie towarzyszy małopłytkowość, lekarz może zadecydować o podaniu kortykosteroidów.

Mononukleoza u dorosłych – przebieg i leczenie

Objawy mononukleozy u dorosłych są podobne jak u dzieci, lecz bardziej nasilone. U dorosłych pacjentów częściej dochodzi również do poważnych powikłań, w tym pęknięcia śledziony oraz znacznego powiększenia wątroby. Groźnymi konsekwencjami mononukleozy są: upośledzenie drożności dróg oddechowych, zajęcie szpiku kostnego oraz zapalenie mięśnia sercowego.

Podobnie jak w przypadku mononukleozy u najmłodszych, również postać występująca u ludzi dorosłych nie ma przyczynowego leczenia. Organizm potrzebuje przede wszystkim czasu i odpoczynku, aby poradzić sobie z toczącą się chorobą. Pacjent powinien na czas leczenia prowadzić oszczędny tryb życia i przyjmować leki łagodzące objawy, w tym znoszące gorączkę (np. paracetamol, ibuprofen) i przeciwbólowe. Zaleca się picie dużej ilości płynów, aby nie dopuścić do utraty ważnych w procesie zdrowienia elektrolitów. Na obolałe gardło można stosować tabletki do ssania, warto też płukać jamę ustną wywarem z rumianku. Dieta osoby chorej na mononukleozę powinna być lekkostrawna i jak najmniej obciążająca wątrobę. Należy pamiętać o tym, że chory powinien powstrzymywać się od uprawiania sportu przez co najmniej 4 tygodnie od rozpoczęcia leczenia.

Jeżeli dochodzi do silnego obrzęku dróg oddechowych, zalecane jest podawanie glikokortykosteroidów. Ze względu na brak skuteczności z leczenia wyłączone są antybiotyki. W bardzo rzadkich przypadkach wymagana jest hospitalizacja. Tak dzieje się np. z powodu duszności lub poważnego odwodnienia.

Czy można wyleczyć mononukleozę?

Objawy mononukleozy zazwyczaj mijają po upływie 2–3 miesięcy. Nie oznacza to całkowitej eliminacji wirusa z organizmu. Niestety pozostaje on do końca życia. W tym czasie może być wydalany ze śliną i powodować bezobjawowe zakażenia. Rzadko zdarza się, aby skutkował poważnymi powikłaniami. EBV jest wirusem onkogennym, jednakże nie stwierdzono zależności między przebyciem mononukleozy a ryzykiem zapadalności na nowotwory.

zobacz film: Mononukleoza

Bibliografia

1. J. Cozad. Infectious mononucleosis. „Nurse Pract”. 21 (3), s. 14–28, Mar. 1996.

2. J.M. Wrembel, T. Jarmoliński. Mononukleoza zakaźna u dzieci – doświadczenia własne. „Postępy Nauk Medycznych” 6/2016, s. 391–396.