Glista ludzka (łac. Ascaris lumbricoides) jest pasożytem z grupy nicieni. Zgodnie z różnymi szacunkami, glistą ludzką zaraża się każdego roku od 1% do 18% Polaków, w tym głównie dzieci. Pasożyt trafia do organizmu najczęściej w wyniku braku higieny osobistej, a także zjedzenia nieumytych warzyw i owoców. Glista ludzka każdego dnia składa w jelitach nawet 200 tysięcy jaj!

Charakterystyka glisty ludzkiej

Glista ludzka ma kształt walcowaty i posiada otwór gębowy. Samice osiągają najczęściej długość od 40 do 50 cm, a samce od 15 do 35 cm, choć w przypadkach obu płci mogą zdarzać się większe osobniki. Pasożyty żywią się treścią jelita cienkiego, w którym wylęgają się larwy. Z czasem przenikają one do naczyń krwionośnych i chłonnych, skąd rozprzestrzeniają się po innych narządach wewnętrznych, wnikając m.in. do wątroby i płuc. Dojrzewanie larw glisty ludzkiej trwa ok. 2–3 miesięcy, a żerowanie w organizmie człowieka – nawet rok!

Zakażenie glistą ludzką

Do zakażenia glistą ludzką dochodzi poprzez połknięcie pasożyta. Glista ludzka trafia do organizmu z zakażonym pokarmem lub płynem, najczęściej z nieumytymi warzywami i owocami mającymi kontakt z ziemią, w której znajdowały się larwy glisty ludzkiej. Kolejną przyczyną infekcji może być kąpiel w jeziorze, stawie i nawet nieświadome wypicie niewielkiej ilości znajdującej się w tych zbiornikach wody. Pasożyty mogą trafić do organizmu również w wyniku niedokładnego umycia rąk po pobycie w toalecie.

W przypadku dzieci ryzyko infekcji jest większe i wynika z nieprzestrzegania zasad higieny i np. wkładania brudnych rąk do ust. Dziecko może mieć kontakt z larwami glisty ludzkiej w piaskownicy i na placu zabaw, a stamtąd przenieść je za pośrednictwem zabawek bądź butów do domu.

Objawy zakażenia glistą ludzką

Objawy obecności pasożyta są zależne od odporności zainfekowanego organizmu. Lekarze dzielą objawy glistnicy na okres wędrówki larw i żerowania dorosłych pasożytów w organizmie. I tak pierwszymi objawami glistnicy są: pogorszenie samopoczucia, stres, lęk, zawroty głowy, wysoka pobudliwość nerwowa, zaburzenia snu i problemy z zasypianiem, stan podgorączkowy lub lekka gorączka. 

W niektórych przypadkach w czasie wędrówki i wylęgania się larw glisty ludzkiej występują alergiczne zmiany skórne, takie jak: świąd, pokrzywka, wypryski, ponadto nagłe ataki bólu brzucha, zaparcia, biegunki, nudności, wzdęcia oraz wymioty. W marginalnych sytuacjach dochodzi do krwioplucia, podrażnienia płuc, ślinotoku, ataków lęku (zwłaszcza w nocy), obniżenia sprawności psychicznej i fizycznej, silnych duszności, zapalenia spojówek oraz astmy oskrzelowej. Warto pamiętać, że wskazane objawy mogą występować od siebie niezależnie. W czasie penetracji organizmu larwy mogą wywoływać stany zapalne narządów, które atakują (trzustka, wątroba, przewody słuchowe, pęcherzyk żółciowy, wyrostek robaczkowy, oskrzela, płuca).

Kiedy larwy glisty ludzkiej rozwiną się i zaczną żerować w przewodzie pokarmowym, często nie dochodzi do żadnych objawów. Z czasem można zauważyć jedynie osłabienie ciała lub wzrost apetytu.

Możliwa jest także inwazja sporej ilości glist. Ten stan rzeczy charakteryzuje się silnymi bólami brzucha, niedokrwistością, zgrzytaniem zębów, infekcją dróg oddechowych, niedrożnością przewodów żółciowych, trzustkowych oraz jelit, spowolnieniem rozwoju fizycznego i umysłowego (u dzieci), utratą masy ciała, silną gorączką, a także wspomnianymi symptomami charakterystycznymi dla okresu wędrówki larw.

Glista ludzka w organizmie – rozpoznanie

Po ok. 2–3 miesiącach od zakażenia możliwe jest występowanie larw oraz dojrzałych osobników w kale. Jaja glisty ludzkiej mają charakterystyczny, brodawkowaty kształt. W niektórych przypadkach larwy mogą znaleźć się w wymiocinach, a nawet w plwocinie! Jeśli stwierdzono wymienione wyżej objawy, warto udać się do lekarza, który w przypadku podejrzenia glistnicy powinien wręczyć skierowanie na badania. Najczęściej wykonywanymi badaniami są: standardowa morfologia krwi (umożliwia wskazanie podwyższonej ilości eozynofili, które są odpowiedzialne za zwalczanie pasożytów), badanie bezpośrednie kału (wykazuje larwy i dorosłe glisty), a także badanie obecności immunoglobulin, wykazujące obecność przeciwciał typu IgG dla glisty ludzkiej.

Leczenie glisty ludzkiej

Metody leczenia glistnicy zależą od fazy rozwoju pasożytów w organizmie. Kiedy zdiagnozowane zostaną larwy glisty ludzkiej, najczęściej podaje się leki rozszerzające oskrzela bądź glikokortykosteroidy. Konieczne jest także stosowanie środka przeciwpasożytniczego – pyrantelu.

Jeśli dochodzi do żerowania dorosłych glist w jelicie cienkim lub masowej inwazji pasożytów, lekarze najczęściej zalecają terapię przeciwpasożytniczą mebendazolem lub albendazolem. Dodatkowo możliwe jest także wspomaganie leczenia domowymi sposobami. Przydatne może okazać się jedzenie pestek dyni, pora i czosnku.

Hadaś E., Derda M., Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, nr 95(1).