Zapalenie płuc to choroba obejmująca tkankę śródmiąższową płuc lub pęcherzyki płucne, przebiegająca najczęściej z objawami ze strony układu oddechowego i gorączką, choć w przypadku zapalenia płuc u niemowląt objawy często nie są oczywiste. Wiek niemowlęcia związany jest z różnymi czynnikami etiologicznymi zakażenia, a tym samym objawy zapalenia płuc zależą od patogenu wywołującego chorobę. Inne patogeny są częstsze u niemowląt np. w 2. miesiącu życia, a inne pod koniec 1. roku życia.

Przyczyny zapalenia płuc u niemowląt

W pierwszych miesiącach życia dziecka zakażenia wirusowe są rzadkie. Dopiero po 4. miesiącu odnotowuje się większą ilość zakażeń wirusowych. Zdecydowanie częściej u niemowląt dochodzi do rozwoju bakteryjnych zapaleń płuc. Bakterie wywołujące zapalenia płuc u niemowląt dzieli się na typowe (np. Streptococcus pneumoniae) i nietypowe (np. Mycoplasma pneumoniae), które mają odmienną budowę komórkową. U niemowląt w pierwszym miesiącu życia, czyli u noworodków, zapalenie płuc następuje najczęściej drogą wertykalną, tj. podczas porodu. Przyczynami są tu najczęściej:

• Streptococcus agalactiae,

• Escherichia coli,

• Listeria monocytogenes.

Po okresie noworodkowym, ale przed ukończeniem 3. miesiąca życia, zapalenia płuc wywołane są przede wszystkim przez bakterie, jak Bordetella pertussis, Chlamydia trachomatis, Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus. Po 4. miesiącu życia częściej pojawiają się zakażenia wirusowe poza bakteryjnymi, jednak nadal powszechne w tej grupie wiekowej są zakażenia wywołane przez Streptococcus pneumoniae. Bakteria ta wywołuje nawet 30% zapaleń płuc u niemowląt.

Zapalenie płuc - jak je rozpoznać i jak leczyć? Odpowiedź znajdziesz w filmie

Do głównych czynników ryzyka zapalenia płuc należą:

• wiek (im młodsze dziecko, tym większe ryzyko cięższych infekcji),

• zaburzenia immunologiczne o charakterze pierwotnym lub wtórnym do innych chorób,

• przewlekłe choroby układu oddechowego,

• choroby układu krążenia.

W przypadku niemowląt bardzo istotnymi czynnikami sprzyjającymi powstawaniu zapalenia płuc są np. mózgowe porażenie dziecięce, refluks, choroby neurologiczne. Wszystkie te stany predysponują do wystąpienia zachłystowego zapalenia płuc.

Objawy zapalenia płuc u niemowląt

Główne objawy zapalenia płuc u niemowlęcia to:

• wysoka gorączka,

• bóle brzucha,

• dreszcze,

• kaszel (początkowo suchy, później wilgotny),

• przyspieszony oddech.

W przypadku zakażeń atypowymi bakteriami zapalenie płuc może przebiegać bez gorączki, z suchym kaszlem, bólami głowy. Streptococcus pneumoniae w przeciwieństwie do bakterii atypowych raczej nie wywołuje świszczącego oddechu.

Powikłania zapaleń płuc u niemowląt

Zapalenia płuc najczęściej dotykają dzieci w krajach rozwijających się. Odsetek zgonów i powikłań związanych z zapaleniami płuc u dzieci poniżej 2. roku jest w nich szczególnie wysoki. Zapalenie płuc jest poważnym stanem chorobowym, który może u niemowląt wywołać ciężki stan ogólny. Jeśli stan ogólny dziecka nie poprawia się, utrzymuje się wysoka gorączka, narastają duszność i inne objawy, może dojść do powstania powikłań zapalenia płuc. Należą do nich: ropień płuca, wysiękowe zapalenie płuc, a nawet martwicze zapalenie płuc.

Rozpoznanie zapalenia płuc u niemowląt

Jeśli u niemowlęcia wystąpi wysoka gorączka, należy przede wszystkim próbować ją obniżyć. Nie wolno przegrzewać dziecka w razie podejrzenia rozwoju zapalenia płuc ani zmuszać go do jedzenia. Ważne jest natomiast właściwe nawodnienie. W szczególności dotyczy to niemowląt, które są podatne na stany odwodnienia. Lekarz stawia rozpoznanie najczęściej już na podstawie wywiadu i badania dziecka. Określa on też, czy konieczna jest hospitalizacja dziecka czy wystarczy leczenie ambulatoryjne. W przypadku niemowląt należy jednak spodziewać się hospitalizacji.

Sposoby leczenia zapalenia płuc u niemowląt

Podstawą leczenia jest nawodnienie dziecka. Leczenie dostosowane jest do najbardziej prawdopodobnej przyczyny choroby. U niemowląt powyżej 4. miesiąca życia, kiedy istnieje wysokie prawdopodobieństwo zakażenia wirusowego, nie wdraża się antybiotyków. Leczenie domowe bądź szpitalne opiera się na odpowiednim nawodnieniu i zwalczaniu objawów. W przypadku bakteryjnych zapaleń płuc stosuje się antybiotyki.

Profilaktyka zapaleń płuc u niemowląt

W przypadku niemowląt podstawą profilaktyki jest unikanie kontaktu z chorymi. Ponadto ważne są stosowanie szczepień ochronnych przeciwko Streptococcus pneumoniae czy Haemophilus influenzae oraz higiena osobista (w tym mycie rąk). Należy również chronić dzieci przed narażeniem na dym tytoniowy. Istotnym elementem profilaktyki zapaleń płuc u noworodków jest karmienie piersią.

Jak działa układ oddechowy? Dowiesz się tego z naszego filmu