Badanie jąder jest badaniem, którego nie powinien wstydzić się żaden mężczyzna. Z obawy przed nowotworami badanie jąder jest równie ważne jak np. badanie piersi u kobiet. Badanie jąder wykonuje się u urologa, jednak każdy lekarz, również pierwszego kontaktu może zbadać jądra przy podejrzeniu jakiejkolwiek niepokojącej zmiany. Badanie jąder to nie tylko obmacywanie, ale również obrazowanie za pomocą ultrasonografii (USG). Każdy mężczyzna powinien również regularnie wykonywać samobadanie jąder.
Po co wykonuje się badanie jąder?
Jądra to odpowiednik żeńskich jajników. Są to właściwe narządy płciowe wewnętrzne wraz z najądrzami, nasieniowodami oraz pęcherzykami nasiennymi. Wspólnie odpowiadają za tworzenie, wydzielanie oraz transport plemników na zewnątrz. Lewe jądro jest fizjologicznie nieco większe niż prawe. Jądra otacza worek skóry określany jako moszna – jej zadaniem jest zapewnienie optymalnej temperatury dla właściwej funkcji jąder. Badanie jąder jest podstawowym badaniem u urologa, ale w razie potrzeby może być wykonywane przez lekarza innej specjalności (np. lekarza rodzinnego, internistę czy pediatrę w przypadku dzieci). Przed badaniem fizykalnym, do którego zalicza się badanie jąder lekarz zawsze zbiera dokładny wywiad lekarski. Bezwzględne wskazania do wykonania badania jąder obejmują:
- ból w okolicy narządów płciowych męskich,
- problemy z oddawaniem moczu,
- urazy krocza,
- choroby układu moczowo-płciowego,
- problemy z erekcją,
- obecność krwi w spermie,
- brak spermy.
Urolog (lub inny lekarz) podejmuje decyzję, czy badanie jąder ogranicza się tylko do badania palpacyjnego, czy też konieczne jest wykonanie również dodatkowych badań obrazowych bądź laboratoryjnych.
Jak przebiega badanie jąder?
Badanie jąder rozpoczyna się od ich dokładnego obejrzenia. Można bowiem dość łatwo zauważyć różnego rodzaju niepokojące przebarwienia skóry, zaczerwienienie, cechy stanu zapalnego, obrzęk lub powiększenie jąder. Dalej przechodzi się do badania palpacyjnego. Do badania moszny pacjent powinien przybrać pozycję stojącą. Lekarz kciukiem i palcem wskazującym chwyta jądro i określa, czy jest ono gładkie, przesuwalne względem moszny, określa jego wielkość, bolesność palpacyjną, obecność dodatkowych zgrubień i ucieplenie narządu. W przypadku urologa nieodłącznym elementem jest również badanie prącia. Ocenia on wtedy odprowadzalność napletka, lokalizację i wygląd ujścia zewnętrznego cewki moczowej i ewentualny patologiczny wyciek z cewki moczowej.
Jak zbudowany jest męski układ rozrodczy? Dowiesz się tego z filmu:
Co może wykazać badanie jąder?
Badanie jąder pozwala wstępnie wykryć wiele nieprawidłowości, co pozwala lekarzowi na podjęcie decyzji dotyczącej dalszej diagnostyki. Patologiczne zmiany obligujące do dalszego diagnozowania to m.in.:
- powiększenie moszny lub jąder,
- widoczny krwiak moszny,
- przepuklina pachwinowa,
- podejrzenie wodniaka jądra,
- stan zapalny jądra,
- przemieszczenie jądra,
- nieobecność jądra w worku mosznowym,
- zwiększenie twardości jądra,
- nierówna powierzchnia jądra,
- zmiany w postaci wycieku patologicznej wydzieliny z cewki moczowej.
Jak samodzielnie badać jądra?
Samobadanie jąder to bardzo ważny element profilaktyki chorób jąder. Każdy mężczyzna powinien choć raz w miesiącu badać jądra samodzielnie, ze szczególnym zwróceniem uwagi na takie cechy jak ból, obrzęk, zmiana konsystencji lub gładkość powierzchni jąder. Takie badanie zajmie dosłownie 3 minuty, a może przyczynić się do wczesnej diagnostyki chorób jąder, w tym głównie nowotworów.
Badanie jąder nie powinno również być niczym obcym dla rodziców małych chłopców. Lekarz pediatra przy każdej wizycie powinien badać jądra u dziecka. Bez względu na to, czy dziecko ma 6 miesięcy czy 16 lat, badanie jąder jest nieodłącznym elementem badania pediatrycznego. Powinno być ono wykonywane zawsze w obecności rodziców.
Badanie jąder a nowotwory
W jądrach może dojść do rozwoju różnych nowotworów, w zależności od rodzaju komórek, z których się rozwijają. Główny przedział zachorowań to wiek 15–40 lat, ze szczytem u młodych dorosłych (20–30 lat). Najczęstszym nowotworem złośliwym jądra jest nasieniak (z komórek produkujących plemniki). Innym niebezpiecznym nowotworem jest rak jądra, a konkretnie rak zarodkowy. Wyróżnia się również potworniaka i kosmówczaka. Nowotwór jądra może rozwinąć się w jednym bądź obu jądrach na raz. Objawy występują dość późno, lecz już na wczesnym etapie można wyczuć w samobadaniu jąder niebolesny guz lub obrzęk moszny. Niektórzy mężczyźni z czasem stwierdzają nadmierne pociąganie jądra czy uczucie rozpierania. Ból może promieniować do brzucha lub pleców. Z czasem dochodzi do zajęcia węzłów chłonnych.