Immunohistochemia bazuje na odpowiednio znakowanych przeciwciałach. To one pozwalają stwierdzić obecność bądź brak konkretnego antygenu u pacjenta. Badanie immunohistochemiczne stosuje się dzisiaj jednak nie tylko przy określaniu ryzyka zachorowania np. na konkretny nowotwór, lecz także przy dobieraniu metod leczenia, które w najlepszy sposób będą w stanie zadziałać na ognisko choroby.
Badanie immunohistochemiczne – na czym polega?
Immunohistochemia bazuje przede wszystkim na barwnych kompleksach antygen – przeciwciało, które pozwalają na prowadzenie bardzo szczegółowej diagnostyki konkretnych chorób, ocenę ryzyka zachorowania konkretnego pacjenta na daną chorobę, a także skuteczności leku w przypadku indywidualnego ogniska chorobowego. Kompleksy te tworzy się, wykonując w pobranym od pacjenta materiale cytologicznym lub histologicznym (pobiera się komórki lub fragmenty tkanek) reakcję z wykorzystaniem specjalnie znakowanych przeciwciał. W wyniku tej reakcji powstają kompleksy, które doskonale nadają się do obserwacji pod mikroskopem. To właśnie podczas tego oglądu można stwierdzić, czy w poddanym badaniu materiale występuje antygen charakterystyczny dla danej choroby. Nie jest to jednak jedyne zastosowanie immunohistochemii.
Immunohistochemia – zastosowanie
Odczyny immunohistochemiczne wykorzystuje się obecnie przede wszystkim w diagnostyce nowotworów. Badania te umożliwiają bowiem określenie łagodnego bądź złośliwego charakteru zmian. Immunohistochemia nowotworów pozwala także na dość dokładny opis komórek nowotworowych, co daje odpowiedź m.in. na pytanie o stadium raka, a także pierwotne jego miejsce. Badanie miejsc z przerzutami może bardzo dużo powiedzieć o podstawowym źródle choroby. Tego typu diagnostyka wykorzystywana jest nie tylko u pacjentów ze stwierdzonym nowotworem, ale również u osób należących to tzw. „grup ryzyka”, przede wszystkim ze względu na potencjalne obciążenie genetyczne (powracający w rodzinie określony typ raka, choroba nowotworowa matki lub ojca, kombinacja kilku różnych nowotworów w najbliższej rodzinie). Immunohistochemia daje bowiem odpowiedź na pytanie o obecność w organizmie badanej osoby antygenu odpowiedzialnego za rozwój konkretnego typu raka. To jednak nie wszystkie zastosowania odczynów immunohistochemicznych. Wykorzystuje się je również w wielu badaniach biologicznych. Czasami sięga się po nie, aby określić wrażliwość ogniska chorobowego na konkretny lek, co umożliwia dobranie najlepszego i najbardziej skutecznego preparatu do podania pacjentowi.
Kolorowe, immunohistochemiczne badania
Immunohistochemia jako metoda diagnostyki bazuje przede wszystkim na immunogenności antygenu, czyli substancji białkowej, która ma zdolność do wywoływania reakcji organizmu skierowanej przeciw sobie. Reakcją tą jest produkcja przeciwciał. Równie duże znaczenie podczas badania ma druga cecha antygenu, czyli antygenowość polegająca na zdolności do wiązania się z przeciwciałami. Samo badanie działa więc na bardzo prostej zasadzie. Do materiału pobranego od pacjenta wprowadza się przeciwciała skierowane przeciw poszukiwanemu antygenowi. Jeśli go one znajdą, zwiążą się z nim w nierozpuszczalną w wodzie substancję. Aby wykrycie tej zmiany było możliwe pod mikroskopem, stosuje się określoną metodę detekcji. Przeciwciała znakuje się za pomocą określonych substancji chemicznych:
- fluorochromów (fluoresceiny, rodaminy),
- metali (złota koloidalnego, ferrytyny z żelazem),
- enzymów (peroksydazy, fosfatazy zasadowej).
To właśnie dzięki tym związkom pod mikroskopem można obserwować bardzo barwne substancje, które z powodu barwnego oznaczenia przeciwciał łatwo opisać.
Wyniki badań immunohistochemicznych – co mogą powiedzieć?
Cena badań immunohistochemicznych to około 80-150 złotych za jeden odczyn. Na wynik czeka się około 9-10 dni. Oczywiście podczas leczenia w ramach ubezpieczenia zdrowotnego większość tych badań jest wykonywana bezpłatnie, choć ostatnio pojawiają się głosy o problemach z refundacją badań, m.in. tych związanych z rakiem płuc. Są to natomiast badania niezastąpione. Szybkie, o niskiej kosztochłonności, dające bardzo dużo informacji. Na przykład, gdy u pacjenta zostanie pobrany materiał z węzła chłonnego ze stwierdzonym przerzutem raka gruczołowego, to dzięki badaniu immunohistochemicznemu można stwierdzić, gdzie ten nowotwór zaczął się rozwijać. Może się oczywiście zdarzyć, że odczyn immunohistochemiczny pojawi się w kilku lokalizacjach, natomiast wyniki diagnostyki mogą skierować onkologa np. w kierunku badania przewodu pokarmowego, a nie wszystkich innych układów. W przypadku raka piersi z kolei immunohistochemia receptorów estrogenowych i ich ekspresja może podpowiedzieć, czy lepszą formą leczenia będzie terapia hormonalna, czy chemia.
Zobacz film: Nowe techniki diagnostyki nowotworów
Bibliografia:
1. H. Andrusewicz, E. Śrutek, J. Jaroszek, W. Zegarski, Ocena immunohistochemiczna markerów wykorzystanych do oszacowania mikroprzerzutów w węzłach chłonnych u chorych z rakiem jelita grubego, “Współczesna Onkologia” 2007, nr 11.
2. S. Maqsood, Rola badania immunohistochemicznego w diagnostyce rzadkiego nowotworu mięsakoraka żołądka — opis przypadku, przeł. D. Stencel, “Onkologia w Praktyce Klinicznej – Edukacja” 2016, nr 3.