Ileostomia to nazwa pochodząca od greckich słów używanych w mianownictwie medycznym do określania jelita cienkiego i zespolenia. Taka też jest istota zabiegu – wyprowadzone na zewnątrz zakończenie jelita cienkiego pozwala na odprowadzanie treści jelitowej w sytuacji, gdy nie może się to odbywać w fizjologiczny sposób – przez jelito grube i odbyt.

Metody wytworzenia ileostomii i przebieg zabiegu

W praktyce klinicznej wyróżnia się kilka typów ileostomii. Podział jest dokonywany przede wszystkim ze względu na sposób wyłonienia jelita na powierzchnię brzucha. Najczęściej stosowaną metodą jest przecięcie jelita, zamknięcie na głucho odcinka zmierzającego w kierunku jelita grubego (czyli dalszego) oraz połączenie odcinka bliższego (doprowadzającego treść z żołądka i dwunastnicy) ze skórą.

Inną odmianą zabiegu jest wyprowadzenie na powierzchnię brzucha obu końców powstałych w miejscu przecięcia jelita. Takie zespolenie to tak zwana ileostomia dwulufowa. Jej miano pochodzi od skojarzenia z dubeltówką – na powierzchni brzucha znajdują się tuż obok siebie zakończenia dwóch fragmentów jelita.

Podstawowym celem zabiegu w obu wypadkach jest natychmiastowe stworzenie drogi odpływu treści pokarmowej u chorych ze schorzeniami dalszych odcinków jelita. Inny cel ma wykonanie tzw. ileostomii pętlowej. Przez powłoki wyłania się na zewnątrz fragment jelita i nie przecinając go, tworzy się niewielką pętlę, która utrzymywana jest na powierzchni brzucha przez specjalną, opartą na skórze podkładkę. Dzięki temu jelito nie zagłębia się z powrotem w jamie brzusznej i (po zaopatrzeniu jałowym, zapobiegającym wysychaniu tkanek opatrunkiem) nadal funkcjonuje normalnie. Tego typu ileostomię wykonuje się u chorych w trakcie większych operacji (np. na jelicie grubym), kiedy zakłada się, że prawdopodobieństwo wystąpienia niedrożności jelit (np. ze względu na powiększający się, nieoperacyjny naciek nowotworowy) jest bardzo duże. Jeśli dojdzie do takiego powikłania, można bardzo szybko otworzyć wyłonioną i przewieszoną przez poprzeczkę część jelita i stworzyć typową jedno- lub dwulufową ileostomię. Dzięki temu w trybie nagłym zapobiega się rozwojowi ostrej niedrożności, zapalenia otrzewnej czy perforacji jelita. Chory nie jest narażony na kolejny ciężki i długi zabieg operacyjny związany z otwarciem jamy brzusznej.

Całość zabiegu przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. O ile zabieg jest wykonywany w trybie planowym, a nie ze wskazań nagłych, wcześniej wykonuje się oczyszczenie jelita z zalegającej treści. Dokonuje się tego za pomocą specjalnych płynów, które – po wypiciu przez pacjenta – powodują przyspieszenie pasażu jelitowego, rozwodnienie treści jelitowej i szybkie usunięcie jej w postaci wolnych stolców.

Operator zawsze stara się wykonać ileostomię w jak najniższym odcinku jelita. Przyczyną takiej taktyki zabiegowej jest fakt, że pożywienie przechodzi wówczas przez możliwie najdłuższy odcinek jelita, a przebieg wchłaniania jest zachowany w maksymalnym możliwym stopniu. W przeciwnym wypadku może dochodzić do powikłań wodno-elektrolitowych, związanych z przyswajanie witamin, żelaza, wapnia itp. albo do tzw. zespołu krótkiego jelita.

Ileostomia – wskazania

Ileostomia pozwala na wyprowadzenie na zewnątrz treści, która w innych warunkach nie mogłaby być prawidłowo wydalona na zewnątrz przez odbytnicę w postaci kału. Jej zaleganie w jelicie grubym czy dalszych odcinkach jelita cienkiego mogłoby doprowadzić do ciężkich powikłań. W zależności od wskazań wykonuje się ileostomię stałą lub czasową. Do powodów wykonania zespolenia stałego zalicza się głównie:

• rozwijający się, nieoperacyjny nowotwór przebiegający ze zwężeniem lub zamknięciem światła jelita (może to być guz wywodzący się z jelita grubego lub z innych okolicznych narządów),

• stan po operacyjnym usunięciu całości lub części jelita grubego lub odbytnicy,

• pozapalne zwężenia i zrosty w przewodzie pokarmowym (np. w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub choroby Leśniowskiego-Crohna),

• polipowatość jelita grubego.

Celem wykonania czasowej ileostomii jest odciążenie dalszych odcinków jelita w celu przyspieszenia ich wygojenia po np.:

• większym zabiegu operacyjnym przebiegającym z otwarciem lub zespoleniem jelita,

• zaostrzeniu choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,

• po zaopatrzonym chirurgicznie urazie brzucha z przerwaniem ciągłości jelita (np. po ugodzeniu nożem w brzuch).

Dieta stosowana przy ileostomii

Jeśli ileostomia funkcjonuje właściwie, docelowo chory nie musi stosować żadnych ograniczeń w diecie. Oczywiście we wczesnym okresie pooperacyjnym wskazana jest dieta płynna, następnie papkowata i stała – lekkostrawna. Rozszerzanie jadłospisu prowadzi się z pomocą dietetyka, obserwując uważnie, czy dodane właśnie pożywienie nie powoduje zaparć, biegunek albo objawów nietolerancji.

Worki ileostomijne

Ponieważ wyłonione zakończenie jelita nie jest wyposażone w zwieracz, to zawartość jelitowa wypływa z niego powoli w sposób niemal ciągły. Dlatego stomia zabezpieczana jest przez worek, który zbiera wydaloną treść. Worki ileostomijne są przyklejane bezpośrednio do skóry albo do specjalnego pierścienia. Po odpowiednim przeszkoleniu chory lub jego opiekun mogą wykonywać wymiany i pielęgnację okolic ileostomii samodzielnie, bez pomocy pielęgniarek. Worki ileostomijne są produktem, który w zakresie określonym przez przepisy jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).

Życie ze stomią to złożone zagadnienie i niemałe wyzwanie. Dlatego zarówno chorzy, jak i opiekunowie chętnie dzielą się ze sobą swoimi doświadczeniami. Organizują też kampanie na rzecz praw osób z taką przypadłością. Ich działaniom służą m.in. Polskie Stowarzyszenie Stomijne POL-ILKO, a także liczne internetowe fora, grupy wsparcia i portale.

Jak działa układ pokarmowy? Odpowiedź znajdziesz w naszym filmie