ACTH to hormon adrenokortykotropowy przysadki mózgowej, który odpowiada za pobudzenie kory nadnerczy do produkcji kortyzolu. Jest to hormon odpowiedzialny za właściwe ciśnienie krwi, a także metabolizm cukrów, białek i tłuszczów. Poziom ACTH wzrasta, gdy poziom kortyzolu spada, z kolei poziom ACTH maleje, gdy poziom kortyzolu wzrasta. Ponadto hormon ACTH jest odpowiedzialny za pobudzenie do produkcji wielu słabo działających androgenów.
Badanie ACTH – dla kogo i po co?
Przysadka mózgowa produkująca hormon ACTH jest częścią układu wewnątrzwydzielniczego, który odpowiada za wydzielanie hormonów regulujących pracę wielu narządów, gruczołów i tkanek w organizmie. Produkcja ACTH odbywa się wtedy, gdy stężenie kortyzolu jest za niskie.
Badanie oznaczenia hormonu ACTH z krwi wykonywane jest w wielu przypadkach podejrzenia stanu chorobowego związanego z nadmiarem lub niedostatecznym stężeniem poziomu kortyzolu. Jego wysoka wartość w organizmie może objawiać się widocznymi objawami, m.in.: otyłością, trądzikiem i cienką skórą, nadciśnieniem tętniczym, nadmiernym owłosieniem, osłabieniem mięśni oraz fioletowymi rozstępami na brzuchu. Ponadto w badaniach diagnostycznych widoczne są niskie stężenie potasu oraz wysoki poziom glukozy i wodorowęglanów. Z kolei osoby, u których stwierdza się niedobór kortyzolu, mogą borykać się z objawami, takimi jak: nagła utrata masy ciała i apetytu, osłabienie mięśni, ciemny kolor skóry oraz ogólne zmęczenie, a w badaniach diagnostycznych stwierdza się u nich m.in.: duże stężenie wapnia i potasu, a także niskie stężenie glukozy i sodu. Ponadto podczas mierzenia ciśnienia tętniczego krwi jest ono niższe od optymalnego.
Ponadto badanie ACTH zalecane jest również, gdy specjalista podejrzewa niedoczynność przysadki mózgowej. Może to być związane np. z guzem, który uciska na nerwy i komórki. Warto podkreślić, że zazwyczaj tego typu zmiany są łagodne. U osoby z niedoczynnością przysadki mózgowej występują objawy, takie jak: utrata apetytu i masy ciała, nieregularne cykle miesiączkowe, niskie libido, częste oddawania moczu w nocy oraz ogólne zmęczenie. Czasami występują także zaburzenia widzenia i bóle głowy.
Jak wygląda badanie ACTH?
Aby sprawdzić poziom hormonu ACTH, należy oznaczyć go z krwi. W tym celu pobierana jest próbka krwi z żyły łokciowej. Czasami badanie wykonywane jest na czczo, około godziny 8 rano. Stężenie hormonu jest zmienne w ciągu doby – jego najwyższy poziom odnotowuje się rano, a najniższy w nocy.
Hormon ACTH – norma
Jak przy wielu badaniach z krwi, tak również w tym przypadku norma hormonu ACTH jest zależna od laboratorium. Na wynik oznaczenia poziomu ACTH wpływają także inne czynniki, takie jak: wiek, płeć i choroby towarzyszące. Ponadto każde laboratorium może mieć inną metodę oznaczenia, a rezultaty liczbowe mogą mieć różne znaczenie. Dlatego też po wykonaniu badania należy udać się do specjalisty, który odczyta i przeanalizuje wynik badania ACTH.
Badanie hormonu ACTH – wyniki
Można jednak określić wartości stężeń mianem: niskie lub wysokie. I tak w poszczególnych chorobach występują pomiędzy nimi konkretne korelacje. Wysoki poziom stężenia ACTH przy wysokim stężeniu kortyzolu występuje u osób z chorobą Cushinga (guz przysadki), a także przy ektopowym zespole Cushinga (guz inny niż przysadki). Ponadto wysokie stężenie ACTH przy niskim stężeniu kortyzolu występuje u osób z chorobą Addisona. Z kolei niskie stężenie ACTH i wysokie kortyzolu sugerować może guz nadnercza. Natomiast zarówno niski poziom ATH, jak i kortyzolu może występować przy niedoczynności przysadki mózgowej.
Ektopowe wydzielanie ACTH – kiedy występuje?
W niektórych przypadkach specjalista może stwierdzić, że przyczyną podwyższonego poziomu hormonu ACTH nie jest jego nieprawidłowa produkcja przez przysadkę mózgową. Ektopowe wydzielanie ACTH stwierdzane jest wtedy, gdy hormon wytwarzany jest przez guzy, najczęściej nowotwór płuc. Taki stan ma miejsce podczas zespołu Cushinga.
Bibliografia:
1. Edward Kowalczyk, Marcin Kura, Wpływ stresu związanego ze skokami spadochronowymi na stężenie ACTH i kortyzolu w surowicy krwi
2. Medline Plus, ACTH stimulation test