Dysocjacja to mechanizm obronny wobec stresogennych sytuacji życiowych, w którym następuje utrata integracji pomiędzy poszczególnymi funkcjami osobowości chorego. W przypadku histerii dochodzi do utraty kontroli „ja” nad fizyczną aktywnością, a konkretnie – sposobem okazywania emocji.

Histeria i jej przyczyny u dorosłych i dzieci

Dawniej uznawano histerię za chorobę kobiecą i tłumaczono jej występowanie nieprawidłowym funkcjonowaniem macicy. Później objaśniano jej przyczyny dziwacznymi teoriami humorów i waporów. Dziś wiadomo, że histeria jest poważnym zaburzeniem z grupy nerwic, które może dotknąć ludzi niezależnie od płci i wieku. Osobowość histeryczna, wraz ze schematami zachowań, kształtuje się od wczesnego dzieciństwa. Skłonność do reakcji histerycznych to wyraz emocjonalnego zaburzenia, jaki powstaje na skutek nieprawidłowości w procesie socjalizacji, braku bliskości i ciepła w rodzinie, nerwicowych zachowań rodziców, urazów psychicznych, w tym silnej frustracji czy rywalizacji. Prawdopodobieństwo wystąpienia histerii zwiększają takie cechy osobowości, jak egocentryzm, nadwrażliwość czy nadpobudliwość. W każdej sytuacji podłożem incydentu nerwicowego jest silny stres, przeciążenie układu nerwowego, z którym dotknięty chorobą człowiek nie jest sobie w stanie racjonalnie poradzić.

Nieco inny charakter niż u osoby dorosłej ma histeria u dziecka. Może ona wystąpić już u niemowląt, choć najczęściej zdarza się u dzieci dwu- i trzyletnich. Nie stanowi wówczas zaburzenia psychicznego, lecz wyraz kształtującego się poczucia niezależności, i jako taka jest normalnym etapem rozwoju. Wynika z faktu, że najmłodsze dzieci nie mają ukształtowanych mechanizmów samokontroli, dopiero uczą się werbalizować swoje potrzeby i wyrażać emocje w sposób społecznie akceptowalny.

Zobacz także: Agresja – przyczyny, rodzaje, leczenie. Jak radzić sobie z agresją?

Osobowość histeryczna – objawy histerii

Na skutek zaburzeń nerwicowych kształtuje się osobowość histeryczna, którą cechuje niedojrzałość emocjonalna, zmienność nastrojów, impulsywność, nadpobudliwość, wybuchowość, teatralność zachowań (spontaniczna, a nie – wystudiowana), skłonność do uzależniania swoich wyborów i opinii od sądów otoczenia. W chwili ataku histerii u takiej osoby następuje przewaga czynności instynktownych nad logicznym rozumowaniem. Charakterystyczne są nieprzemyślane działania (lub, przeciwnie, zupełna pasywność wobec zaistniałych okoliczności), wzmożona emocjonalność, płacz, lęk, agresja, krzyk itp.

Atakom histerii towarzyszą przeważnie objawy somatyczne, takie jak bóle brzucha, kołatanie serca, uczucie duszności, zawroty głowy, szumy w uszach, wzmożona potliwość, uporczywa czkawka, nudności i wymioty. W ostrzejszych przypadkach mogą dołączyć poważniejsze symptomy – zatrzymanie oddawania moczu, wysypka, brak czucia lub przeczulice niepokrywające się z unerwieniem anatomicznym, drgawki, zaburzenia koordynacji ruchowej, paraliż, a nawet czasowa utrata wzroku, mowy czy słuchu.

Fizjologiczne symptomy histerii u dzieci są zwykle łagodniejsze niż u dorosłych, aczkolwiek mogą pojawić się problemy z oddychaniem, przyspieszona akcja serca czy szczękościsk. Ponieważ w przypadku najmłodszych nie dochodzi do zaburzenia na tle nerwicowym, lecz jedynie do manifestacji emocji, wybuch histerii wiąże się ze znacznie bogatszym repertuarem gestów i zachowań niż u osoby dorosłej. Dziecko może płakać, krzyczeć, tupać, gryźć, bić, pluć, rzucać się na ziemię, uderzać głową o ścianę itd. Dlatego podczas ataku histerii należy zadbać o to, by nie zrobiło sobie krzywdy.

Leczenie histerii u dorosłych

Zalecaną metodą leczenia histerii jest psychoterapia, niekiedy wspierana hipnozą (sugestią słowną) i farmakoterapią (środkami uspokajającymi). Podczas terapii chory uczy się rozpoznawać i nazywać swoje stany emocjonalne, kontrolować je i racjonalnie reagować na trudne sytuacje. W proces leczenia często włącza się rodzinę pacjenta. Histerii sprzyja silna koncentracja na sobie, dlatego pomocne jest zajmowanie się uczuciami i problemami bliskich osób.

Jak radzić sobie z histerią dziecka?

Histeria u dwulatka czy trzylatka to sposób wyrażania silnych emocji. To także metoda, jaką najmłodsi starają się posłużyć do osiągania swoich celów. Dlatego, aby zapanować nad dziecięcymi atakami histerii, należy adekwatnie nazwać i zaakceptować uczucia (nie zachowania!) dziecka, zlokalizować jego autentyczne potrzeby, a przy tym zachować opanowanie, życzliwość, empatię. Błędem jest reagowanie na wybuch malucha złością, agresją, bo w ten sposób zdradza się jedynie własną bezradność. Histeryzującemu dziecku nie wolno także ulegać, ponieważ to uczy je, że dorosłymi można manipulować. 

Zobacz także: Czym jest neurotyzm? Jak sobie radzić z osobowością neurotyczną?

Atakowi histerii można starać się zapobiec, zajmując uwagę malca czymś innym, co zwykle udaje się w przypadku ciekawych świata dwu- i trzylatków. Jeśli jednak dziecko wpadnie w furię, należy jasno i stanowczo dać mu do zrozumienia, że jego zachowanie jest niewłaściwe i że na dalszą rozmowę ze swoim opiekunem może liczyć dopiero wówczas, gdy się uspokoi. Wybuch dziecięcej histerii trzeba cierpliwie przeczekać. Kiedy emocje opadną, należy wytłumaczyć malcowi, że to nie jego uczucia są złe, a jedynie ich sposób wyrażania, i wskazać alternatywne rozwiązania podobnych problemów.