Hipogonadyzm dzieli się na dwa rodzaje: hipogonadyzm hipergonadotropowy (pierwotny) i wtórny. Różnicuje je rodzaj przyczyn, które wywołują zaburzenia płodności. W przypadku hipogonadyzmu wtórnego znaczącą rolę odgrywają: przysadka mózgowa oraz stany zapalne w organizmie.

Hipogonadyzm pierwotny i wtórny - przyczyny

Hipogonadyzm hipergonadotropowy, czyli pierwotny, to rodzaj niedoczynności hormonalnej powstałej na skutek:

• uszkodzenia gonad – jąder lub jajników,
  
• choroby genetycznej,
  
• nowotwór jąder lub jajników,
  
• urazów, np. mechanicznych, operacyjnych.
  

Do hipogonadyzmu hipogonatropowego (wtórnego) dochodzi w wyniku:

• uszkodzeń przedniego płata przysadki mózgowej lub podwzgórza,
  
• stanów zapalnych,
  
• guzów, w tym czaszkogardlaka, glejaka i oponiaka,
  
• schorzeń naciekowych i zapalnych, np. sarkoidoza, kiła, grzybica, nacieki białaczkowe, hemochromatoza,
  
• poporodowego udaru niedokrwiennego,
  
• martwic w przebiegu cukrzycy.
  

Inne przyczyny, które mogą przyczyniać się do rozwoju hipogonadyzmu, to:

• naświetlania,
  
• chemoterapia,
  
• niedożywienie,
  
• zaburzenia genetyczne,
  
• okres przekwitania,
  
• przyjmowanie substancji psychoaktywnych,
  
• wrodzony brak przysadki,
  
• wady naczyniowe (tętniaki).
  

Hipogonadyzm męski – rodzaje i objawy

Hipogonadyzm u mężczyzn dzieli się na:

• wrodzoną niedoczynność jąder – np. zespół Klinefeltera, zespół Kallmanna, wrodzony brak jąder (dysgenezja jader), wnętrostwo, zespół zanikających jąder,
  
• nabytą niedoczynność jąder – kastracja (np. w wyniku nowotworu jąder), jatrogenny hipogonadyzm (radio, chemioterapia), nabyty zanik jąder (stan zapalny, skręt jąder),
  
• starzenie się układu płciowego z wiekiem.
  

Objawy hipogonadyzmu męskiego:

• niewystąpienie okresu dojrzewania płciowego,
  
• prącie bardzo małych rozmiarów,
  
• impotencja,
  
• zanik lub nie wystąpienie popędu seksualnego,
  
• wysoki wzrost,
  
• widocznie wydłużone kończyny,
  
• ginekomastia (przerost gruczołów sutkowych) lub lipomastia, czyli rozrost tkanki tłuszczowej w obrębie piersi,
  
• skąpe owłosienie łonowe charakteryzujące się pionowym kierunkiem wzrostu (charakterystyczne dla owłosienia występującego u kobiet),
  
• brak mutacji głosu,
  
• niewielkie jądra o twardej strukturze z powiększonym najądrzem (dysgenezja jąder),
  
• eunuchoidalna budowa ciała,
  
• typowo kobieca linia włosów (brak zakoli i łysienia skroniowego),
  
• blada, cienka i delikatna skóra,
  
• brak zębów mądrości oraz nietypowo duże zęby trzonowe,
  
• brak lub bardzo skąpe owłosienie twarzy i pach,
  
• osteoporoza,
  
• azoosperimia: sperma pozbawiona plemników – bezpłodność,
  
• niedostatecznie rozwinięta muskulatura,
  
• mała objętość ejakulatu.
  

Dodatkowo w zespole Klinefeltera obserwuje się również: półkoliste odgięcie piątego palca dłoni powodujące jego boczne odstawanie (klinodaktylia), szeroko rozstawione oczy (hiperteloryzm oczny) oraz spłaszczony nos u nasady, wiotkość stawów, wady wrodzone serca i nerek. Natomiast w zespole Kalmanna w niektórych przypadkach dochodzi również do zaburzeń węchu, rozszczepu wargi i podniebienia oraz występują dodatkowe ruchy ciała (tiki).

Hipogonadyzm żeński – rodzaje i objawy

U kobiet hipogonadyzm występuje jako:

• wrodzone dysfunkcje jajników – choroby genetyczne: zespół Turnera, dysgenezja jajników,
  
• nabyte defekty jajnika – naświetlania, chemioterapia, chirurgiczne usunięcie jajnika lub jajników, niedorozwój jajników o podłożu autoimmunologicznym,
  
• POF - zespół przedwczesnego wygaśnięcia jajnika.
  

Objawy hipogonadyzmu żeńskiego:

• spadek libido, oziębłość seksualna,
  
• zaburzenia płodności, bezpłodność,
  
• wysoki wzrost z wydłużonymi kończynami,
  
• zaburzenia miesiączkowania, pierwotny lub wtórny brak miesiączki,
  

Zobacz także: Przyczyny braku okresu: ciąża, menopauza, zaburzenia hormonalne, odchudzanie

• osteoporoza,
  
• osteopenia,
  
• niedorozwój narządów płciowych (wewnętrznych i zewnętrznych),
  
• niedorozwój gruczołów sutkowych,
  
• wyciek mleka z gruczołów sutkowych,
  
• zanikanie lub nie wystąpienie owłosienia łonowego i pachowego.
  

Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn mogą występować zaburzenia neurologiczne i psychiczne o różnej charakterystyce oraz opóźnienie w rozwoju umysłowym.

Leczenie hipogonadyzmu

W terapii hipogonadyzmu pierwotnego wykorzystuje się preparaty hormonalne w postaci: żeli, plastrów (w tym plastry mosznowe), tabletek oraz zastrzyków. W przypadku hipogonadyzmu wtórnego w niektórych przypadkach istnieje szansa na przywrócenie płodności w wyniku stosowania egzogennych gonadotropin. Stosowana jest również substytucja steroidami płciowymi.

Przeciwwskazania do terapii hormonalnej hipogonadyzmu

W przypadku, gdy u osoby, u której zdiagnozowano Hipogonadyzm wdrożenie leczenia przy użyciu hormonów nie jest zalecane w przypadku:

• raka prostaty,
  
• raka sutka,
  
• policytemii,
  
• zespołu obturacyjnego bezdechu sennego.