Hipoglikemia reaktywna najczęściej pojawia się u osób zmagających się z cukrzycą typu 2, czyli najpowszechniejszą postacią tej choroby, występującą zwykle u osób w starszym wieku, z nadwagą lub otyłością, nadciśnieniem i wysokim poziomem cholesterolu.

Kluczową rolę w rozwoju hipoglikemii reaktywnej odgrywa insulina – hormon produkowany przez komórki beta trzustki, pełniący zasadniczą rolę przede wszystkim w metabolizmie węglowodanów, lecz także białek i tłuszczów. Gdy chorzy na cukrzycę przyjmują go w zbyt dużych dawkach, a dodatkowo nieprawidłowo się odżywiają, może nastąpić znaczący spadek poziomu cukru we krwi – poniżej 55 miligramów na decymetr. Taki efekt występuje niekiedy również u osób zdrowych, ale stosujących rygorystyczne diety, nadużywających alkoholu lub przyjmujących niektóre leki.

Hipoglikemia reaktywna – dieta

Hipoglikemia reaktywna pojawia się zwykle po posiłku, dlatego bardzo ważny jest sposób odżywiania, czyli dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości energii oraz niezbędnych witamin oraz składników mineralnych, przy jednoczesnym osiągnięciu właściwej masy ciała i utrzymaniu jej na prawidłowym poziomie. Powinny o tym pamiętać zwłaszcza kobiety w ciąży, gdyż obniżenie poziomu cukru jest niebezpieczne zarówno dla nich, jak i dla dziecka.

Zobacz także: Zróżnicowany jadłospis w diecie dla cukrzyków

By zapobiec hipoglikemii reaktywnej, należy spożywać niewielkie posiłki, regularnie 4–5 razy dziennie, tak by przerwa między nimi nie była dłuższa niż 3 godziny. Każdy powinien zawierać węglowodany złożone, białko i tłuszcz. Wskazane są zwłaszcza produkty o niskim indeksie glikemicznym, po zjedzeniu których następuje wolny wzrost stężenia glukozy we krwi, co zapobiega gwałtownemu wyrzutowi insuliny.

Przy skłonności do hipoglikemii reaktywnej dieta powinna być bogata w nieprzetworzoną żywność, bogatą w błonnik, zwłaszcza:

• pieczywo z mąki z grubego przemiału, z dodatkiem nasion i otrąb;
  
• kasze (pęczak, jaglana, gryczana);
  
• makarony z mąki razowej;
  
• ryż brązowy;
  
• płatki owsiane;
  
• pomidory;
  
• ogórki (świeże i kiszone);
  
• warzywa kapustne;
  
• jabłka,
  
• owoce jagodowe;
  
• drób i chude wędliny;
  
• ryby (dorsz, flądra, mintaj, morszczuk, sandacz);
  
• oliwę z oliwek, olej rzepakowy.
  

Warzywa należy jeść na surowo (mają wówczas niższy indeks glikemiczny i więcej witamin), a owoce spożywać w ograniczonej ilości, najlepiej jako deser po posiłku głównym, ograniczając słodkie i dojrzałe banany, winogrona czy gruszki. Warto też wykluczyć produkty zawierające sacharozę: cukier, miód, dżemy, słodycze, ciasta oraz jasne pieczywo, oczyszczony ryż, drobne kasze.

Hipoglikemii reaktywnej można zapobiec, rezygnując ze smażenia potraw na tłuszczu (zwłaszcza zwierzęcym), wybierając inne metody obróbki termicznej, czyli gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w rękawie, pergaminie lub naczyniu żaroodpornym czy duszenie.

Objawy hipoglikemii reaktywnej

Przy spadku poziomu glukozy we krwi poniżej normy fizjologicznej pojawiają się zwykle: głód, uczucie osłabienia, trudności z koncentracją, niepokój, nerwowość i zmiany nastroju, od agresji i drażliwości po apatię. Atakowi hipoglikemii reaktywnej towarzyszą często nadpotliwość i kołatanie serca. Chorzy skarżą się na niewyraźne widzenie, problemy z mówieniem i zaburzenia koordynacji ruchowej.

Hipoglikemia reaktywna – leczenie

Hipoglikemia reaktywna nie wymaga zwykle innego postępowania poza ustaleniem właściwego dawkowania insuliny oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych. Podstawową zasadą jest dostosowanie dawki tych środków do aktualnej diety i aktywności fizycznej. Do stanów nagłych należy ciężka hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, wymagająca natychmiastowego dożylnego wstrzyknięcia roztworu glukozy.

Hipoglikemię reaktywną można kontrolować poprzez samoleczenie, przy właściwym i zdyscyplinowanym postępowaniu objawy mogą ustąpić już po 10–15 minutach. Przy pierwszych oznakach ataku należy zjeść kilka cukierków lub dwie łyżeczki miodu, syropu lub cukru. Można też wypić pół szklanki słodzonego soku owocowego. Po kwadransie trzeba sprawdzić poziom cukru we krwi i w razie potrzeby spożyć jeszcze coś słodkiego. W przypadku bardziej nasilonych objawów konieczne może okazać się zjedzenie posiłku zawierającego stabilizujące poziom krwi węglowodany: jabłka, banana, kasze czy płatki zbożowe.

Hipoglikemia reaktywna i sport

Wysiłek fizyczny może pomóc w ustabilizowaniu poziomu cukru we krwi, ponieważ przyspiesza metabolizm, a także inicjuje spalanie glikogenu i tłuszczów, by wytworzyć potrzebną organizmowi energię. Za najskuteczniejsze rozwiązanie pomagające zapobiegać hipoglikemii reaktywnej uchodzą treningi przeprowadzane rano, przed śniadaniem. Dobrym pomysłem jest np. aerobic lub pływanie.