Hiperkaliemia jest zaburzeniem gospodarki elektrolitowej i może doprowadzić do stanu zagrażającemu życiu. Konsekwencją nadmiaru potasu w surowicy krwi może być nawet upośledzenie pracy mięśnia sercowego (pod postacią arytmii), a w skrajnych przypadkach zawał serca.

Przyczyny hiperkaliemii

Hiperkaliemia może być groźną konsekwencją odwodnienia organizmu, zatrucia strychniną lub następstwem chorób: niedoczynności kory nadnerczy, hipoglikemii, kwasicy metabolicznej oraz hipoaldosteronizmu (niewydolności nadnerczy).

Wyróżnia się następujące przyczyny hiperkaliemii:

•  dieta bogata w potas, stosowana przez osoby cierpiące na niewydolność nerek - zaburzenia wydalania tego pierwiastka przez nerki (u zdrowych osób bardzo trudno doprowadzić do niebezpiecznego wzrostu poziomu potasu samą dietą);
  
•  dysfunkcje w transporcie potasu do komórek;
  
•  zespół zmiażdżenia (uwalnianie potasu z uszkodzonych komórek);
  
•  zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej;
  
•  wzmożony katabolizm tkankowy (proces niszczenia i rozpadu tkanek);
  
•  niedotlenienie tkanek;
  
•  hemoliza.
  

Trzeba wziąć pod uwagę, że hiperkaliemia może być też efektem zbyt szybkiego wyrównywania poziomu potasu po zdiagnozowaniu jego braków w organizmie, czyli hipokaliemii. Każda suplementacja powinna odbywać się pod kontrolą lekarza i po dokładnym zdiagnozowaniu przyczyny.

Hiperkaliemia - leczenie

Leczenie hiperkaliemii polega na doraźnym wyrównaniu poziomu potasu w surowicy krwi oraz usunięciu przyczyny. Stężenie pierwiastka obniża się poprzez podanie wapnia, glukozy z insuliną (w formie dożylnych wlewów), wodorowęglanów, beta-mimetyków oraz przede wszystkim przy pomocy diuretyków (takich jak furosemid). Pożądane efekty daje hemodializa (wskazana, jeśli nie można obniżyć poziomu potasu za pomocą innych leków), a także podanie leków na przeczyszczenie. W niektórych przypadkach stosuje się lewatywę. Jeżeli mamy do czynienia z kwasicą (towarzyszy często chorobom nerek), dobre wyniki daje stosowanie wodorowęglanów, pod warunkiem, że nie stwierdzono wcześniej obrzęku płuc, hipokaliemii (niedobór potasu) czy hipernatremii (nadmiar sodu).

W postępowaniu leczniczym przy zdiagnozowanej niewydolności nerek wymaga się też kontroli ilości potasu przyjmowanego z pożywieniem. Przyjmuje się, że dzienna dawka potasu dostarczana z pożywieniem zamyka się w przedziale od 2000 do 4000 mg. Potas jest pierwiastkiem znajdującym się powszechnie w produktach spożywczych, więc obniżenie jego poziomu tylko za pomocą diety może być bardzo trudne. Jeśli jednak zajdzie taka potrzeba, należy ograniczyć spożywanie owoców cytrusowych, owoców suszonych, ziemniaków oraz pomidorów w formie świeżej i przetworzonej. Wszystkie z wymienionych produktów zawierają duże ilości potasu.

Objawy hiperkaliemii

Wahania poziomu potasu we krwi nie dają charakterystycznych objawów - podobne dolegliwości towarzyszą też wielu innym schorzeniom. Jeśli stężenie potasu przekroczy ustaloną normę (bezpieczne dla zdrowia stężenie zamyka się w przedziale 3,6 - 4,8 mmol/l) możemy odczuwać ból i uczucie mrowienia w mięśniach, problemy z równowagą, zawroty głowy czy kłopoty z koordynacją ruchową. Znacznie bardziej niepokojącym objawem hiperkaliemii jest nieregularna praca serca. Ponieważ są to symptomy niecharakterystyczne, wymagana jest poszerzona diagnostyka. Hiperkaliemię można zdiagnozować na podstawie badania krwi.

Jeżeli poziom potasu przekroczy 5,5 mmol/l, mamy do czynienia z hiperkaliemią łagodną, którą są w stanie wskazać jedynie wyniki badania. Umiarkowana również nie musi powodować żadnych dolegliwości (powyżej 6,1 mmol/l).Z reguły dopiero ciężka hiperkaliemia, w której poziom potasu przekracza 7 mmol/l, daje wymienione wyżej niecharakterystyczne objawy.

Hiperkaliemia w wynikach EKG

Zaawansowana hiperkaliemia powoduje wyraźne zmiany w obrazie EKG, ponieważ zaburza pracę serca, a za pomocą tego typu badania widoczne są wszelkie arytmie w pracy mięśnia sercowego, bradykardia czy skurcze dodatkowe. W przypadku podejrzenia wahań stężenia potasu, hiperkaliemię potwierdza się badaniami laboratoryjnymi. Przy zbyt wysokim poziomie pierwiastka zwiększa się ryzyko migotania komór, na skutek którego może dojść do zatrzymania krążenia.