Guzkowe zapalenie tętnic to inaczej martwicze zapalenie tętnic, obejmujące naczynia średniego bądź małego kalibru. Nie towarzyszy mu zapalenie małych włośniczek, tętniczek i żyłek. Zapalenie nie ma związku z przeciwciałami ANCA. U sporego odsetka chorych zaburzenie to rozwija się na tle wcześniejszego wirusowego zapalenia wątroby typu B (HBV) lub C (HCV). Średni wiek zachorowania na guzkowe zapalenie tętnic wynosi około 50 lat i częściej zapadają na nie mężczyźni. Schorzenie to jest dość rzadkie – zapadalność na guzkowe zapalenie tętnic szacowana jest na około 15 osób na milion.

Czym jest guzkowe zapalenie tętnic i dlaczego powstaje?

Guzkowe zapalenie tętnic to cały proces, którego skutkiem są zmiany o charakterze martwicy w naczyniach tętniczych klasyfikowanych jako średnie lub małe. Tego typu naczynia zaopatrują większość układów, a więc objawy związane z takim procesem mogą dotyczyć praktycznie wszystkich układów, takich jak układ pokarmowy, sercowo-naczyniowy, płciowy czy nerwowy. Zmiany związane z guzkowym zapaleniem tętnic lokalizują się nawet w skórze. Nie określono przyczyny, która byłaby bezpośrednio związana z tym schorzeniem. Jednak u znacznego odsetka chorych obserwuje się zależność pomiędzy zakażeniem wirusem HBV lub HCV i wtórnym guzkowym zapaleniem tętnic.

Guzkowe zapalenie tętnic – objawy

W pierwszych etapach guzkowego zapalenia tętnic objawy mogą być bardzo nieswoiste i obejmować gorączkę, osłabienie, uogólnione bóle mięśni i stawów, utratę masy ciała. Dopiero później, nawet po kilku miesiącach, pojawiają się zmiany ze strony poszczególnych układów i narządów:

• skóra – plamica uniesiona, siność o układzie siatkowatym. Na kostkach, na palcach lub na przedniej powierzchni podudzi mogą pojawiać się owrzodzenia. Ponadto na grzbiecie stopy czy przedniej powierzchni nóg uwidaczniają się podskórne guzki o średnicy nieprzekraczającej 20 mm;
  
• nerki – nadciśnienie nerek o podłożu zapalenia naczyń zewnętrzkłębuszkowych, niewydolność nerek, niedokrwienie nerki;
  
• układ pokarmowy – bóle brzucha, niedokrwienie jelit, ich martwica czy perforacja;
  
• układ nerwowy – polineuropatia lub częściej mononeuropatia, czyli mnogie lub pojedyncze uszkodzenie nerwu, niedowłady, porażenia, zaburzenia czucia, zniesienie odruchów, zaniki mięśni, udar mózgu;
  
• układ sercowo-naczyniowy – zawał mięśnia sercowego, tętniaki, zatory, zawały;
  
• wzrok – obrzęk tarczy nerwu wzrokowego i zanik nerwu wzrokowego, odwarstwienie siatkówki, utrata wzroku.
  

Zdarza się, że guzkowe zapalenie tętnic ma wyłącznie postać skórną. Ma ona wtedy przebieg łagodny, nawraca często, jednak zmiany ustępują samoistnie bez poważniejszych powikłań.

Zobaczcie na filmie jak wygląda badanie tętnic szyjnych i kręgowych:

Rozpoznanie guzkowego zapalenia tętnic

Ze względu na dość niecharakterystyczny obraz kliniczny guzkowego zapalenia tętnic, szczególnie w pierwszym okresie choroby, konieczne jest różnicowanie z innymi chorobami układowymi, a w tym celu wykonuje się szereg badań dodatkowych. Istnieją międzynarodowe kryteria rozpoznania guzkowego zapalenia tętnic, do których należą:

• zmiany skórne,
  
• utrata masy ciała co najmniej 4 kg w krótkim czasie,
  
• ból jąder u mężczyzn,
  
• ból mięśni,
  
• utrata siły mięśniowej,
  
• objawy ze strony nerwów obwodowych,
  
• nadciśnienie tętnicze,
  
• wzrost stężenia kreatyniny w surowicy,
  
• krwiomocz lub krwinkomocz,
  
• obecność antygenu HBs,
  
• zmiany w tętnicach widoczne w arteriografii,
  
• zmiany w badaniu mikroskopowym wycinka zajętego narządu,
  
• wzrost wskaźników zapalnych w badaniach laboratoryjnych,
  
• niedokrwistość.
  

Jakie są możliwości terapeutyczne w guzkowym zapaleniu tętnic?

Leczenie guzkowego zapalenia tętnic opiera się na stosowaniu bardzo dużych dawek glikokortykosteroidów i immunosupresji. Konieczne jest również działanie objawowe i redukowanie wartości ciśnienia tętniczego, które często przekracza granice normy. Dochodzą do tego inne dolegliwości, jak np. ból czy powikłania narządowe, które również wymagają interwencji objawowej.

U chorych obserwuje się okresy zaostrzeń i remisji, ponieważ choroba przebiega rzutami. Skutkiem jest uszkodzenie narządów, które jest nieodwracalne. Dlatego im szybsze rozpoznanie i wdrożenie postępowania mającego na celu wyhamowanie postępu choroby, tym mniejsze ryzyko powikłań narządowych. Całkowite wyleczenie nie jest możliwe, tym bardziej więc dąży się do zahamowania postępu choroby poprzez odpowiednią, przewlekłą terapię. W okresach remisji istnieje możliwość zmniejszenia dawek leków.