Gruczolaki to niegroźne zmiany nowotworowe o charakterze łagodnym. Ich nazwa pochodzi od tkanki, z której powstają - pojawiają się bowiem w wyniku nieprawidłowego rozrostu tkanki nabłonkowej różnych gruczołów wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego, a także z przewodów tych gruczołów. Miejscami powstania gruczolaka mogą być: przysadka mózgowa, nerki, tarczyca, przewód pokarmowy (zwłaszcza jelito grube itp.). Zależnie od rodzaju i miejsca występowania, gruczolak może dawać różne objawy lub przebiegać bezobjawowo. Bywa guzem aktywnym hormonalnie - tzn. produkuje hormony, których nadmiar może w znacznym stopniu zaburzyć prawidłowe czynności organizmu.
Gruczolak a gruczolakorak: jak rozpoznać?
Przyczyny powstawania gruczolaków nie są do końca poznane. Zdaniem specjalistów mogą one pojawiać się na podłożu genetycznym. Niezależnie od lokalizacji, zmiany konieczna jest diagnostyka, która pozwoli odróżnić nowotwór łagodny (gruczolaka) od złośliwego (gruczolakoraka). Rodzaj zlecanych badań diagnostycznych jest zależny od umiejscowienia gruczolaka. W przypadku gruczolaka przysadki mózgowej wykonuje się badania hormonalne, okulistyczne oraz badania obrazowe: tomografię komputerową bądź rezonans magnetyczny. W sytuacji podejrzenia gruczolaka tarczycy i przytarczyc dodatkowymi badaniami są: USG tarczycy, scyntygrafia, a także biopsja cienkoigłowa.
Gruczolaki nadnercza można rozpoznać po wykonaniu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Gruczolak prostatyczęsto wykrywany jest podczas badania per rectum, ultrasonografii przezodbytniczej, a także biopsji. Z kolei zmianę wobrębie jelita grubego diagnozuje się na bazie kolonoskopii.Gruczolak przysadki mózgowej: rodzaje, objawy i leczenie
Gruczolak przysadki to guz zlokalizowany w dolnej części czaszki, w zagłębieniu kości klinowej, tzw. siodle tureckim. Możemy wyróżnić gruczolaki (powyżej 10 mm średnicy) oraz mikrogruczolaki (mniej niż 10 mm). Zmiana składa się z aktywnych hormonalnie komórek dokrewnych przedniego płata przysadki mózgowej. Oznacza to, że guz wydziela hormony. Zależnie od ich rodzaju, istnieją różne typy gruczolaka przysadki: gruczolaki prolaktynowe (ponad 50%), gruczolaki wytwarzające hormon wzrostu (15-25%) oraz gruczolaki kortykotropowe (5%). W pozostałych przypadkach (do 20%) gruczolaki pozostają nieczynne hormonalnie (tzw. gruczolaki niewydzielające). Różne gruczolaki przysadki mogą powodować m.in.: zaburzenia hormonalne, nadmierne tycie, zaburzenia wzrostu oraz chorobę Cushinga. Guz bardzo często nie daje żadnych objawów, niekiedy powoduje bóle głowy i ucisk w okolicy nerwu wzrokowego (co może doprowadzić do zaburzeń widzenia). Bez względu na typ i umiejscowienie gruczolaka przysadki w pierwszej kolejności stosuje się leczenie farmakologiczne (które ma na celu stabilizację gospodarki hormonalnej zaburzonej przez nowotwór). W przypadku braku skuteczności farmaceutyków niezbędna może okazać się operacja.Gruczolak nadnercza
Łagodny nowotwór nadnercza jest schorzeniem stosunkowo rzadkim i zwykle ma postać gruczolaka kory nadnercza. Guz rzadko daje jakiekolwiek objawy i najczęściej bywa diagnozowany "przypadkiem" podczas tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Jednak w przypadku zmian aktywnych hormonalnie, mogą wystąpić groźne dla zdrowia konsekwencje: choroba Cushinga, problemy skórne, otyłość brzuszna, zaburzenia miesiączkowania, nadmierne owłosienie, cukrzyca, osteoporoza itp. Całkowite wyleczenie gruczolaka nadnerczy gwarantuje jedynie operacja.
Gruczolak cewkowy jelita grubego
Gruczolaki jelita grubego dzielą się na 3 rodzaje: gruczolak cewkowy, gruczolak kosmkowy i mieszany. Na ich pojawienie narażone są między innymi osoby, które chorują na wrzodziejące zapalenie jelit, chorobę Leśniowskiego-Crohna, ludzie otyli, palacze, a także ci, u których w rodzinie wystąpiły nowotwory jelita grubego. Nieleczona zmiana łagodna może z czasem przekształcić się w złośliwą. Najczęściej dzieje się tak w przypadku zmian o charakterze kosmkowym. Gruczolaki cewkowe stanowią około 75% wszystkich gruczolaków jelita grubego. Mają zwykle do 10 mm średnicy i mogą rosnąć w grupach. Zwykle występują w esicy, niekiedy także jako gruczolak odbytu. Szacuje się, że do 5% zmian cewkowych przybiera z czasem formę złośliwą.
Gruczolak tarczycy i przytarczyc
Gruczolaki tarczycy bywają wyczuwalne jako niewielkie guzki (zgrubienia, grudki) na szyi. Z czasem jednak mogą powiększać się i uciskać na sąsiednie struktury, powodując np. chrypkę lub zmianę zabarwienia głosu. Gruczolaki występują pojedynczo lub mnogo, niekiedy także w powiększonej tarczycy (tzw. wole tarczycowe). Aktywne hormonalnie gruczolaki są przyczyną nadczynności tarczycy lub przytarczyc. Podobnie jak inne gruczolaki, wymagają leczenia farmakologicznego i/lub operacyjnego.Gruczolak prostaty (gruczołu krokowego)
Gruczolak gruczołu krokowego (stercza, prostaty) dotyczy zwykle mężczyzn po 50. roku życia. Rozrost gruczołu krokowego może objawiać się uciskiem na cewkę moczową oraz trudnościami podczas oddawania moczu, których konsekwencją bywa zaleganie moczu i zapalenie pęcherza. Objawy te mogą powodować znaczny dyskomfort u chorego. W przypadku gruczolaka prostaty stosuje się zachowawcze leczenie farmakologiczne, które mają na celu złagodzenie objawów i uregulowanie oddawania moczu. W przypadku oporności na leki konieczne może okazać się leczenie operacyjne.