Gruczolak przysadki mózgowej to łagodna zmiana nowotworowa. Guz zlokalizowany jest na przysadce, a przysadka leży w siodle tureckim – w środkowym dole czaszki. Cechą gruczolaka przysadki jest jego aktywność wydzielnicza. Guz może wydzielać jeden lub kilka hormonów w różnych ilościach. Poważnie zaburza to prawidłową gospodarkę hormonalną organizmu. W 20 procent przypadków guz nie wydziela żadnych hormonów.

Gruczolak przysadki: objawy guza przysadki, mikrogruczolaki i makrogruczolaki

W zależności od rozmiaru guza i tego, co wydziela, gruczolak przysadki mózgowej może dawać bardziej lub mniej nasilone objawy. Mikrogruczolak przysadki to guz o średnicy mniejszej niż 10 milimetrów. Zwykle nie powoduje on żadnych objawów, ponieważ jest nieaktywny hormonalnie. Wymaga jednak obserwacji i w razie wzrostu – leczenia.

Makrogruczolak to guz o średnicy powyżej 10 milimetrów. Przeważnie jest on aktywny hormonalnie, a jego duży rozmiar może wpływać negatywnie na funkcjonowanie nerwów czaszkowych, nerwów wzrokowych oraz naczyń krwionośnych mózgu, ponieważ w ich bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się przysadka mózgowa.

W przypadku dużych guzów może wystąpić zależność gruczolak przysadki mózgowej a wzrok. Guz znacznych rozmiarów niekiedy uciska nerwy wzrokowe i sąsiadujące z nimi naczynia krwionośne. Skutkuje to ograniczeniem pola widzenia, czasem też podwójnym i nieostrym widzeniem. Duży gruczolak uciskający sąsiednie tkanki i naczynia może być przyczyną przewlekłych bólów i zawrotów głowy.

Gruczolak przysadki objawy daje też zależne od tego, który hormon lub hormony wytwarza. Rzadko zdarza się, by guz produkował więcej niż jeden hormon.

Najczęściej gruczolak przysadki wydala do organizmu prolaktynę – w 50 procent przypadków. Wówczas powoduje:

• zaburzenia miesiączkowania i niepłodność,
  
• nadmierne owłosienie u kobiet,
  
• ginekomastię – gruczolak przysadki mózgowej u mężczyzn objawia się powiększeniem gruczołów sutkowych,
  
• spadek libido,
  
• wytwarzanie mleka w piersiach, mlekotok,
  
• utrata masy kostnej i zagrożenie osteoporozą.
  

Guz somatotropinowy wytwarza hormon wzrostu. Tego typu gruczolak przysadki mózgowej objawia się:

• gigantyzmem – przeważnie u dzieci,
  
• akromegalią – powiększeniem dłoni, stóp, kości żuchwy oraz języka, objawy występują zwykle u dorosłych,
  
• pogrubieniem głosu,
  
• cukrzycą,
  
• nadciśnieniem tętniczym krwi,
  
• bólem stawów i utratą masy kostnej, a w konsekwencji osteoporozą,
  
• osłabieniem mięśni,
  
• czasem kardiomiopatią przerostową – zwykle przerostem lewej komory serca.
  

Gruczolak przysadki wydzielający hormon kortykotropowy wywołuje nadczynność nadnerczy, która z kolei jest przyczyną choroby Cushinga. Symptomy tej choroby to:

• otyłość,
  
• trądzik,
  
• rozstępy,
  
• osteoporoza,
  
• nadciśnienie tętnicze,
  
• cukrzyca,
  
• zaokrąglenie twarzy,
  
• nadmierne owłosienie u kobiet,
  
• zaburzenia miesiączkowania,
  
• osłabienie mięśni,
  
• bóle kości,
  
• obniżona odporność organizmu.
  

Ten rodzaj gruczolaka przysadki może dawać objawy psychiczne pod postacią radykalnych zmian nastroju. Wahania nastroju zdarzają się też u osób z guzem tyreotropinowym.

Gruczolak przysadki mózgowej produkujący TSH, czyli tyreotropinę, powoduje dolegliwości jak nadczynność tarczycy, a więc:

• drażliwość, nerwowość, problemy z koncentracją,
  
• nadwrażliwość na wysoką temperaturę, wzmożoną potliwość,
  
• osłabienie mięśni,
  
• przyspieszoną akcję serca, uczucie kołatania serca,
  
• spadek masy ciała mimo dopisującego apetytu,
  
• drżenie rąk,
  
• zaparcia i biegunki,
  
• wypadanie włosów, łamliwość paznokci,
  
• zaburzenia miesiączkowania, niepłodność,
  
• swędzące zmiany skórne,
  
• łzawienie.
  

Guz gonadotropinowy nie jest aktywny i nie wydziela hormonów. W związku z tym jest bezobjawowy. Może powodować dolegliwości wówczas, gdy jego rozmiar zwiększy się na tyle, że guz zacznie uciskać na sąsiednie tkanki i naczynia.

Leczenie gruczolaka przysadki mózgowej: farmakologia, chirurgia

Możliwe jest farmakologiczne leczenie gruczolaka przysadki mózgowej produkującego prolaktynę. Leki hamujące rozrost guza, a nawet go zmniejszające – leki dopaminergiczne, mogą doprowadzić nawet do całkowitego zaniku gruczolaka przysadki.

W przypadku guzów innych niż guz prolaktynowy stosuje się leczenie chirurgiczne. Możliwe jest endoskopowe usunięcie guza podczas operacji gruczolaka przysadki mózgowej przez nos. Operacja odbywa się w znieczuleniu ogólnym. Gdy nie można zastosować tej metody, konieczne jest otwarcie czaszki.

Małoinwazyjne operacje endoskopowe możliwe są dzięki dokładnej lokalizacji guza przy pomocy badań obrazowych. Standardowo do rozpoznania gruczolaka przysadki stosuje się rezonans magnetyczny. Oprócz niego wykonuje się też zdjęcie rentgenowskie czaszki, a niekiedy także tomografię komputerową głowy.