Nie każde zapalenie gardła może zostać zlekceważone i przeleczone domowymi sposobami. W przypadku anginy wywołanej przez zakażenie paciorkowcem beta-hemolizującym konieczna jest co najmniej dziesięciodniowa kuracja antybiotykiem. Bez niego może dojść do powikłań, takich jak gorączka reumatyczna.

Co to jest gorączka reumatyczna i jakie są jej przyczyny?

Gorączka reumatyczna jest chorobą autoimmunologiczną wikłającą ok. 3% przypadków niedoleczonego antybiotykiem zapalenia gardła i migdałków. Zakażenie paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A powinno być leczone przez co najmniej 10 dni antybiotykami. Jeśli leczenie jest nieprawidłowe, dochodzi do nadmiernej aktywacji układu immunologicznego i krzyżowych reakcji z białkami występującymi w zastawkach serca, mięśniu sercowym, błonie maziowej stawów, skórze oraz strukturach mózgowych, jak podwzgórze czy jądro ogoniaste. Aktualnie antybiotykoterapia jest nawet nadużywaną metodą leczenia zapaleń gardła, wobec tego rzadko dochodzi do wystąpienia powikłań. Grupą wiekową o największym odsetku przypadków gorączki reumatycznej są dzieci w wieku 5-15 lat.

Przebieg naturalny i objawy gorączki reumatycznej

Jeśli choroba nie zaatakuje mięśnia sercowego, przebieg jest zazwyczaj łagodny.  Początkowo oczywiście obserwuje się objawy samej anginy. Należy pamiętać, że zapalenie błony śluzowej gardła i migdałków podniebiennych wcale nie musi mieć podłoża paciobrkowcowego. Bardzo często (nawet w 95%) wywoływane jest przez wirusy. To, co odróżnia anginę paciorkowcową od wirusowej, to:

• nagły początek. W zapaleniu paciorkowcowym okres wylęgania jest krótki - od 12h do 4 dni. Wirusy nawet do 6 dni;
  
• większe nasilenie objawów, jak ból gardła podczas przełykania, bóle głowy, czasem nawet nudności i wymioty;
  
• wyższa gorączka (>38°C);
  
• żywoczerwona, przekrwiona błona śluzowa;
  
• brak kaszlu,
  
• W ciągu 2-3 tygodni od zapalenia gardła u niektórych chorych mogą pojawić się objawy gorączki reumatycznej:
  
•  u około 75% chorych dochodzi do zapalenia dużych stawów, zawsze asymetrycznie. Stawy są obrzęknięte, tkliwe, skóra nad nimi jest ucieplona, zaczerwieniona. Samoistnie ustaje po ok. 3 tygodniach bez leczenia, nie powoduje trwałego uszkodzenia narządu ruchu;
  
• mniej więcej połowa chorych jest narażona na wystąpienie zapalenia mięśnia sercowego. Zapalenie może objąć każdą warstwę - wsierdzie, mięsień sercowy, osierdzie. W konsekwencji może dojść do bloku przedsionkowo-komorowego i zaburzeń rytmu serca, a także do powstania szmerów w obrębie zastawki mitralnej, która zazwyczaj jako pierwsza jest uszkadzana w przebiegu gorączki reumatycznej;
  
• rzadszym objawem jest pląsawica Sydenhama, czyli mimowolne ruchy mięśni i osłabienie;
  
• u około 5% chorych obserwuje się rumień brzeżny na tułowiu i bliższych częściach kończyn;
  
• bardzo rzadko spotyka się guzki podskórne, zazwyczaj u chorych, u których doszło do zajęcia mięśnia sercowego.
  

W rozpoznaniu gorączki reumatycznej niezbędne jest spełnienie określonych kryteriów diagnostycznych.

Zobacz także: Jak leczyć anginę? Antybiotyki, homeopatia, domowe sposoby

Pierwszy rzut można rozpoznać, kiedy chory spełnia co najmniej 2 tzw. duże kryteria Jonesa lub 1 duże i 2 małe. Oto one:

•  objawy duże - zapalenie mięśnia sercowego/zastawek serca, zajęcie stawów, pląsawica Sydenhama, guzki podskórne i rumień brzeżny;
  
•  objawy małe - bóle stawów, gorączka, wzrost wskaźników zapalnych w badaniach laboratoryjnych, zmiany w elektrokardiogramie.
  

Ponadto należy u chorego potwierdzić zakażenie paciorkowcem poprzez oznaczenie miana antystreptolizyny-O, czyli tzw. ASO.

Leczenie gorączki reumatycznej

Jeśli istnieje podejrzenie gorączki reumatycznej, konieczna jest hospitalizacja chorego. Niezbędnym elementem postępowania jest antybiotykoterapia przez co najmniej 10 dni. W razie wystąpienia powikłań gorączki reumatycznej zastosowanie znajduje kwas acetylosalicylowy oraz glikokortykosteroidy, najczęściej prednizon (encorton).

Ustanie objawów gorączki reumatycznej - czy oznacza to całkowite wyleczenie?

Bardzo często dochodzi do nawrotów choroby już w ciągu 2 lat. Każdy kolejny nawrót zwiększa ryzyko uszkodzenia zastawki mitralnej i aortalnej. Bardzo ważna jest profilaktyka gorączki reumatycznej. Najistotniejsze jest skuteczne leczenie anginy paciorkowcowej, czyli stosowanie tzw. profilaktyki pierwotnej. 

Zobacz także: Neutropenia i gorączka neutropeniczna – objawy obniżonego poziomu neutrofilów

Jeśli dojdzie do rozwoju gorączki reumatycznej, należy stosować profilaktykę nawrotów choroby nawet do 30. roku życia lub do 5 lat od wystąpienia objawów ostatniego rzutu choroby. W tym celu podaje się penicylinę benzatynową domięśniowo raz na 3-4 tygodnie, a u osób uczulonych na penicyliny - erytromycynę doustnie.