Do najczęstszych nowotworów oka występujących u dorosłych zaliczamy czerniaka oraz chłoniaka gałki ocznej. Obie choroby przez długi czas mogą pozostać niezauważone. W zaawansowanym stadium objawiają się głównie pogorszeniem widzenia oraz bólem gałki ocznej.

Jakie choroby nazywamy rakiem oka?

Najczęstszym nowotworem złośliwym gałki ocznej u dzieci jest siatkówczak (retinoblastoma), natomiast u dorosłych – czerniak i chłoniak. Nie są to typowe nowotwory wywodzące się z tkanki nabłonkowej, co jest cechą niezbędną do nazwania patologicznego rozrostu „rakiem”. Nie każdy nowotwór złośliwy jest rakiem, ale każdy rak jest nowotworem złośliwym. Dlatego też opisane niżej choroby nie są zaliczane do grupy raków, a do szerszego pojęcia – nowotworów złośliwych.

• Siatkówczak (retinoblastoma)

Retinoblastoma jest nowotworem wewnątrzgałkowym, występującym u małych dzieci. Zmutowane komórki znajdują się w siatkówce, czyli w części oka, która odbiera bodźce i przekazuje je do mózgu (tzw. droga wzrokowa). Większość rozpoznań stawiana jest u dzieci poniżej 5. roku życia. W około 60 proc. przypadków choroba rozwija się tylko w jednej gałce ocznej. Jest to nowotwór dziedziczny, uwarunkowany genetycznie – za jego wystąpienie odpowiada mutacja w konkretnym genie.

• Czerniak oka

Gałka oczna to najczęstsza lokalizacja czerniaka poza skórą. Nowotwór ten najczęściej atakuje błonę naczyniową oka (czyli tęczówkę, ciało rzęskowe oraz naczyniówkę). Stanowi około 70 proc. nowotworów złośliwych gałki ocznej u ludzi dorosłych. Czynnikiem ryzyka rozwoju czerniaka, zarówno oka, jak i skóry, są zmiany barwnikowe na ciele. Rola promieniowania UV w patogenezie powstania czerniaka oka pozostaje nieznana.

• Chłoniak oka

Chłoniak gałki ocznej należy do grupy chłoniaków nieziarniczych, w których nieprawidłowej proliferacji ulegają komórki krwi, czyli limfocyty. Choroba może się lokalizować we wszystkich węzłach chłonnych. Patologiczny naciek gałki ocznej przez limfocyty najczęściej dotyczy siatkówki lub ciała szklistego.

Jakie objawy może powodować nowotwór złośliwy gałki ocznej u dzieci?

Siatkówczak jest nowotworem, który szybko wysyła symptomy. Zazwyczaj pierwszym jego objawem jest leukokoria – biały refleks źreniczny (prawidłowo jest czerwony) podczas oświetlania gałki ocznej retinoskopem. Biały refleks pojawia się przy odbiciu wiązki światła od patologicznej zmiany zlokalizowanej na siatkówce. Zjawisko może wywołać także zdjęcie z lampą błyskową. Należy pamiętać, że objaw występuje również w innych chorobach, chociażby w zaćmie wrodzonej.

Dość częstym objawem siatkówczaka jest nagłe pojawienie się zeza u dziecka bez wcześniejszych chorób oka. Zmiany zlokalizowane w gałce ocznej mogą powodować wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego i silny ból głowy.

Retinoblastoma objawia się pogorszeniem widzenia, zaczerwienieniem gałki ocznej, poszerzeniem źrenicy po chorej stronie. Może wystąpić wylew krwi do przedniej komory oka. W rzadkich przypadkach spotykany jest oczopląs. Duże guzy wywołują niekiedy wytrzeszcz. Siatkówczak raczej nie daje objawów ogólnoustrojowych.

Jakie objawy dają nowotwory gałki ocznej u dorosłych?

Czerniak gałki ocznej przez długi czas może pozostawać bezobjawowy. Wówczas rozpoznawany jest dopiero podczas badania okulistycznego wykonywanego z innego powodu. Najczęstszą lokalizacją czerniaka oka jest naczyniówka (część błony naczyniowej, za sprawą licznych naczyń krwionośnych odpowiedzialna za odżywianie i dotlenianie pozostałych części oka). Objęcie procesem nowotworowym tej części gałki ocznej objawia się zaburzeniem widzenia, ubytkami w polu widzenia, uczuciem obecności błysków (fotopsji), bólem oka oraz podrażnieniem.

Ze względu na fakt, że ciało rzęskowe odpowiedzialne jest za akomodację, czerniak zlokalizowany w jego obszarze powoduje trudności z dostosowywaniem się oka do oglądania przedmiotów położonych w różnych odległościach.

Czerniak tęczówki może być widoczny jako ciemny, nieprawidłowy obszar i powoduje zmianę jej zabarwienia. Zwykle nie daje żadnych objawów.

Chłoniak gałki ocznej zlokalizowany na siatkówce objawia się przede wszystkim obniżeniem ostrości widzenia oraz zaburzeniami postrzegania wzrokowego (metamorfopsjami wzrokowymi). Chłoniak tęczówki powoduje z kolei ból oka i światłowstręt.

Zobacz wideo: Jak leczyć czerniaka oka?

Bibliografia:

1. Siatkówczak – objawy, diagnostyka, postępowanie, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/722/original/46-52.pdf?1480600080.

2. Ocular melanoma: an overview of the current status, https://pdfs.semanticscholar.org/e74b/c04979ccc35e1d8c1abd1b9e267f0b7928d6.pdf.

3. Chłoniaki narządu wzroku, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/669/original/26-34.pdf?1477401757.