Flebografię wykonuje się przeważnie w sytuacji, gdy dochodzi do zaburzenia odpływu krwi z narządów. Badaniu poddaje się najczęściej układ głębokich żył kończyn dolnych. W zależności od techniki podania kontrastu do żyły można uwidocznić albo pojedynczą drogę odpływu przez konkretną żyłę, albo starać się zobrazować całą sieć naczyń, które odprowadzają krew wspólną drogą.

Dlaczego stosuje się flebografię?

Wykonanie flebografii jest uzupełnieniem wcześniej wykonanych badań. Zwykle lekarz prowadzący ma już w momencie zlecania tego zabiegu wyrobione zdanie na temat funkcjonowania układu żylnego chorego. Podstawowe znaczenie mają tutaj objawy kliniczne. Najczęściej chory ma obrzęki, naczynia oboczne (czyli te, które stanowią zastępczą trasę odpływu krwi w przypadku zablokowania pierwotnej drogi) są poszerzone i żylakowato zmienione. Dodatkowo w badaniu ultrasonograficznym stwierdza się zaburzenia przepływu krwi przez naczynia żylne (spowolnienie lub pełną niedrożność). Badanie takie wykonuje się urządzeniem z przysadką dopplerowską, która umożliwia pomiar prędkości krwi w żyłach.

Dodatkowe źródło wcześniejszej diagnostyki mogą stanowić wyniki angiografii (podania substancji kontrastowej do tętnicy i obserwowania późnej fazy żylnej), ale w przypadku niedrożności żyły metoda ta nie pozwala ocenić, na jakiej długości występuje zniekształcenie i jaki jest kształt naczynia na dalszym odcinku. Wówczas wskazane jest wykonanie flebografii (wenografii). Dzięki takiemu badaniu żył z kontrastem lekarz uzyskuje szczegółowy obraz struktury budowy naczyń i wie, czy ich przebieg wśród innych tkanek zapewnia możliwość odtworzenia prawidłowego odpływu krwi. Poprawia to znacząco wyniki leczenia chirurgicznego, a sama operacja przebiega szybciej i sprawniej.

Flebografia – wykonanie badania

Właściwe wykonanie flebografii nie jest łatwe i wymaga wprawy. Substancję kontrastową podaje się do żyły i w odpowiednich odstępach wykonuje za pomocą aparatu rentgenowskiego serię zdjęć albo film obrazujący jej przepływ przez naczynia żylne. W zależności od potrzeb i stanu pacjenta wybiera się jedną z dwóch metod badania. Wenografia wstępująca polega na podaniu kontrastu do małej żyły znajdującej się obwodowo – czyli nisko, na stopie albo w okolicach kostki. Metoda to pozwala na dokładne prześledzenie odpływu krwi z tego właśnie miejsca wzdłuż całej kończyny. Nie znajduje jednak zastosowania, kiedy droga odpływu jest zablokowania przez zmiany zakrzepowe lub zarostowe badanych naczyń. Kontrast nie przechodzi dalej i podstawową pozyskaną informacją jest określenie punktu niedrożności.

Zstępująca metoda flebografii to badanie żył z kontrastem podanym zwiększonym ciśnieniem do dużego naczynia (w okolicy uda lub w dole podkolanowym). Celem jest wymuszenie wstecznego przepływu substancji – „pod prąd” przepływu krwi. Dzięki temu można uwidocznić wszystkie naczynia zasilające żyłę, do której podano kontrast. Metoda pozwala też wskazać miejsca, w których znajdują się wydolne zastawki żylne – specjalne fałdy zlokalizowane w świetle naczynia. Pozwalają na zatrzymanie wstecznego przepływu krwi, np. przy skurczach mięśni albo długim staniu. U osób z chorobami żył zwykle nie funkcjonują one prawidłowo ze względu na rozszerzenie naczyń i postępującą deformację pod wpływem podwyższonego ciśnienia w naczyniach. Istnienie funkcjonujących zastawek żylnych jest zawsze brane pod uwagę przy planowaniu sposobu wykonania zabiegu operacyjnego i wpływa na ostateczny wynik leczenia.

Jak wykonuje się flebografię?

Na flebografię kieruje się chorych najczęściej w chwili, gdy nie ma objawów zaostrzenia zapalenia żył albo nasilonych objawów ich niewydolności. Przed zleceniem badania trzeba  zebrać od pacjenta wywiad na temat jego skłonności do alergii. Należy w szczególności uwzględnić to, czy objawy uczulenia nie pojawiły się w przeszłości podczas stosowania środków kontrastowych.

Chory nie musi się do zabiegu specjalnie przygotowywać, ale wskazane jest powstrzymywanie się od spożywania pokarmów w ciągu kilku godzin poprzedzających badanie, co zapobiega powikłaniom przy ewentualnym wystąpieniu gwałtownej reakcji alergicznej na podany środek (wstrząsu anafilaktycznego).

Jeśli żyła, do której ma być podany kontrast, jest dobrze widoczna, wkłuwa się do niej kaniulę i już pod aparatem rentgenowskim podaje się szybko środek kontrastowy. Jeśli wybrane naczynie nie jest dobrze dostępne, niezbędne może być jego chirurgiczne wypreparowanie w znieczuleniu miejscowym (wenesekcja).

Badanie wykonuje się za pomocą klasycznego aparatu rentgenowskiego lub – w uzasadnionych przypadkach – tomografu komputerowego (CT). W trakcie badania pacjenta ustawia się we właściwej, często stojącej, pozycji, tak by środek kontrastowy właściwie się przemieszczał. Jest to szczególnie istotne w przypadku flebografii zstępującej, czyli wstecznej. Po wykonaniu zabiegu chory jest jeszcze obserwowany przez 30–60 minut (reakcja alergiczna na kontrast może wystąpić z opóźnieniem), a następnie może być zwolniony do domu.