Faza folikularna jest jest jedną z faz cyklu miesiączkowego kobiety – rozpoczyna się z pierwszym dniem miesiączki (krwawienie), a kończy wraz z rozpoczęciem owulacji. Prawidłowy cykl miesiączkowy (zwykle trwa ok 28 dni) składa się z trzech etapów: faza folikularna, owulacyjna i lutealna. W tym czasie w błonie śluzowej macicy i jajnikach zachodzą cykliczne zmiany, mające na celu przygotować macicę do przyjęcia zarodka.

Jak przebiega prawidłowa faza folikularna FSH?

W prawidłowym cyklu menstruacyjnym faza folikularna trwa około 14 dni, ale jest to kwestia indywidualna każdej kobiety i zależy od wielu czynników zewnętrznych. Na tym etapie, który rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem krwawienia, przysadka mózgowa, a dokładnie jej przedni płat, wydziela bardzo duże ilości hormonu folikulotropowego FSH, który z kolei pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, które rozpoczynają produkcję estrogenów. Wraz z rozpoczęciem początkowej fazy cyklu menstruacyjnego rośnie poziom estrogenów. Dzieje się tak dlatego, że organizm przygotowuje się do potencjalnej ciąży, a estrogen pobudza zgrubienie błony wyścielającej jamę macicy. Ponadto sprawia on, że śluz w szyjce macicy jest mniej lepki, za to odznacza się dużą rozciągliwością. Tym samym tworzy się idealne środowisko dla plemników, które mają ułatwioną drogę do komórki jajowej.

Jak działa kobiecy układ rozrodczy? Dowiesz się tego z filmu:

Faza folikularna – prawidłowy poziom FSH

Pierwsza faza cyklu miesięcznego rozpoczyna szereg zmian, których efektem końcowym jest przygotowanie macicy na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. W tej fazie bardzo istotny jest hormon folikulotropowy FSH, który inną funkcję pełni u kobiet (pobudza rozwój pęcherzyków, produkcję estrogenów), a inną u mężczyzn (stymulacja wzrostu cewek nasiennych, czyli zwiększenie produkcji plemników). U kobiety hormon ten w poszczególnych fazach cyklu ma różny poziom. Normy dla kolejnych etapów kształtują się następująco:

• faza folikularna: 2,8–11,3 mlU/ml
  
• owulacja 5,8–21,0 mlU/ml
  
• faza lutealna: 1,2–9,0 mlU/ml
  
• menopauza: 21,7–153 mlU/ml]
  

Obniżenie stężenia hormonu FSH w czasie fazy folikularnej może być oznaką niedoczynności przysadki lub podwzgórza. Z kolei zbyt wysoki poziom świadczy o niewydolności jajników lub o rozpoczynającej się menopauzie.

Hormon FSH produkowany jest przez przysadkę mózgową do momentu, kiedy pęcherzyki wejdą w stan dojrzałości i same zaczną produkować estrogen, który dostaje się do krwioobiegu, a następnie do przysadki mózgowej, dając jej sygnał do zmniejszania produkcji hormonu FSH. Im więcej estrogenu wytwarzają pęcherzyki, tym mniej produkuje go przysadka mózgowa. W momencie kiedy wyłoni się pęcherzyk dominujący, który produkuje jeszcze więcej estrogenu i gdy hormon ten osiągnie pewien poziom zaczyna on pobudzać wydzielanie hormonu FSH i tym samym przysadka natychmiast zaprzestaje jego produkcji. Jest to początek kolejnej fazy – owulacji. Jest to czas, w którym kobieta jest płodna i ma największe szanse zajścia w ciążę. Bezpośrednio po fazie owulacji (po pęknięciu komórki jajowej) następuje faza lutealna, w czasie której dochodzi do powstawania wakuoli w powiększonych komórkach strefy ziarnistej jajnika – waskularyzacji ciałka żółtego. W tym czasie (8–9 dni po owulacji) odnotowuje się najwyższy poziom progesteronu we krwi kobiety. Wzrost komórek ziarnistych zostaje zahamowany kilka dni po owulacji. Faza lutealna to czas względnej niepłodności. Jeśli jest zbyt krótka, może to oznaczać problemy z płodnością.

Jak hormony wpływają na życie kobiety? Odpowiedź znajdziesz w filmie:

Poziom progesteronu a faza folikularna w cyklu menstruacyjnym

Progesteron ulega obniżeniu na początku cyklu miesiączkowego, jeśli w poprzednim cyklu nie doszło do ciąży. Mechanizm ten rozpoczyna się wraz z pierwszym dniem fazy folikularnej (FSH), kiedy wzrasta poziom estrogenów a zmniejsza się poziom progesteronu. Jest on produkowany przez powstałe z pęcherzyka jajnikowego ciałko żółte, a także przez łożysko w czasie ciąży. W pierwszej fazie cyklu poziom progesteronu znacząco spada, ale po owulacji znowu wzrasta (osiągając swój szczyt mniej więcej w 7–8 dobie). Poziom tego hormonu może zmieniać się z doby na dobę. Jego wyższe stężenie oznacza przeważnie wystąpienie owulacji, jeśli jednak nie obserwujemy gwałtownego wzrostu i spadku tego hormonu, może to być sygnałem, że do owulacji nie doszło. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, zanika ciałko żółte, które produkowało progesteron, a przez to maleje jego poziom. Jeśli poziom progesteronu w czasie cyklu jest niepokojący, należy pamiętać, że jest on wydzielany pulsacyjnie, dlatego wyniki trzeba powtarzać kilka razy, aby były miarodajne.