Endarterektomia to operacja, której historia sięga połowy XX w. Aktualne badania wskazują na dużą skuteczność tego zabiegu u osób z przebytymi incydentami neurologicznymi ze strony ośrodkowego układu nerwowego oraz po zatorze w obrębie kończyn dolnych. Alternatywną i skuteczną metodą pozostaje nadal angioplastyka ze stentowaniem naczyń.

Endarterektomia a embolektomia i angioplastyka

Endarterektomia to zabieg usunięcia blaszek miażdżycowych, które rozwijają się na wewnętrznej ścianie dużych naczyń tętniczych. Wykonuje się go zwykle w trybie planowym lub przyspieszonym, ale w momencie, gdy nie ma ostrych objawów niedokrwienia. Celem endarterektomii jest zapobieżenie dalszemu zwężaniu się naczynia albo odrywaniu się w przyszłości blaszek miażdżycowych.

Embolektomia to operacja, którą przeprowadza się w trybie nagłym, w momencie, gdy dojdzie do ostrego niedokrwienia określonego obszaru ciała z powodu nagłego zamknięcia światła naczynia tętniczego przez napływający z prądem krwi materiał zatorowy. Może to być m.in. oderwana od ściany naczynia blaszka miażdżycowa albo skrzeplina (na przykład pochodząca z serca, w którym doszło do przewlekłego migotania przedsionków). Odpowiednio wcześnie wykonana embolektomia zapobiega martwicy niedokrwionej tkanki i chroni przed trwałymi następstwami.

Angioplastykę wykonuje się (w odróżnieniu od poprzednich dwóch zabiegów) od wewnątrz tętnicy – za pomocą specjalnego cewnika wprowadzonego do światła naczynia. Celem jest usunięcie zwężenia poprzez rozciągnięcie ściany tętnicy specjalnym, znajdującym się na końcu sondy balonikiem, który dopompowywany jest, gdy znajdzie się w zmienionym chorobowo miejscu. Aby zapobiec tzw. restenozie (powtórnemu zwężeniu), w miejscu takim zakłada się często stent naczyniowy – specjalną samorozprężającą się rurkę, która „podpiera” ściany naczyń od wewnątrz i zapewnia odpowiedni przepływ krwi.

Czy zakrzepica może być chorobą niebezpieczną? Jak wygląda leczenie? Zobaczcie na filmie:

Endarterektomia tętnicy szyjnej

Endarterektomia tętnicy szyjnej (CEA – ang. carotid endarterectomy) to jedna z podstawowych metod leczniczych, które zapobiegają nawracaniu objawów przejściowego, napadowego niedokrwienia mózgu lub udarom niedokrwiennym. Schorzenia te związane są w dużej mierze z zatorowaniem tętnic mózgowych przez blaszki miażdżycowe lub ich fragmenty, które napływają do mózgu z obszaru szyi. Tworzą się tam one w obrębie tętnicy szyjnej wspólnej lub wewnętrznej.

Rozpoznanie zaawansowanej miażdżycy naczyń tętniczych szyi nie nastręcza dużych trudności diagnostycznych. Dzięki możliwości wykonania ultrasonografii z użyciem przystawki dopplerowskiej określa się lokalizację i rozległość zmian. Oceniając przepływ krwi, oszacowuje stopień funkcjonalnego zwężenia naczynia. W przypadku kwalifikowania chorego do endarterektomii lub angioplastyki zmiany te potwierdza się, wykonując badanie angiograficzne pod kontrolą tomografu komputerowego (angio-CT) albo rezonansu magnetycznego (angio-MR).

Kwalifikacja chorych do endarterektomii tętnic szyjnych

Do zabiegu endarterektomii tętnic szyjnych kwalifikowani są zwykle chorzy ze zwężeniami, które przekraczają 70% światła (powierzchni przekroju) naczynia. W niektórych uzasadnionych przypadkach zabieg wykonuje się u osób ze zwężeniami z przedziału 50–70%. Kwalifikacja opiera się na analizie historii wcześniejszych incydentów niedokrwiennych i ocenie obecnego stanu neurologicznego. Uwzględnia się również wiek, płeć chorego oraz istnienie dodatkowych schorzeń lub ryzyk (cukrzyca, nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, niewydolność krążenia).

Przeciwwskazaniami do zabiegu endarterektomii mogą być m.in. nawrotowe zwężenie tętnicy (restenoza), występowanie ostrych objawów niedokrwienia mózgu, krytyczne zwężenie tętnicy szyjnej po drugiej stronie, ciężkie zaburzenia kardiologiczne, stan po radioterapii szyi, wcześniej wykonana tracheostomia.

Endarterektomia tętnicy szyjnej – wykonanie

Operację endarterektomii tętnic szyjnych przeprowadza się zwykle w znieczuleniu ogólnym. Po nacięciu powłok i odsłonięciu tętnic identyfikuje się zmieniony chorobowo odcinek i (po założeniu miękkich klemów naczyniowych, odcinających dopływ krwi) nacina się w tym miejscu ścianę naczynia.

Endarterektomia tętnicy udowej

Endarterektomia tętnicy udowej to zabieg, który wykonuje się niekiedy w przypadku istnienia rozległych zmian miażdżycowych w obrębie tego naczynia. Bezpośrednim wskazaniem do operacji jest najczęściej przebyty zator w obrębie kończyny dolnej i zagrożenie powtórnym wystąpieniem takiego epizodu. Technika operacyjna jest bardzo zbliżona do tej stosowanej w przypadku operacji tętnic szyjnych.

Powikłania endarterektomii

Niektóre z powikłań endarterektomii tętnic szyjnych czy udowych są związane bezpośrednio z zabiegiem operacyjnym. Należą do nich krwawienie z operowanego naczynia, infekcje rany operacyjnej, wczesne powikłania zakrzepowo-zatorowe związane z naruszeniem struktury wewnętrznej naczynia. Ze względu na znaczną inwazyjność zabiegu CEA i fakt, że wykonywany jest zwykle u osób o dużym ryzyku okołooperacyjnym i z wieloma chorobami dodatkowymi, w niewielkim odsetku przypadków obserwuje się powikłania pod postacią udaru niedokrwiennego mózgu, zawału mięśnia sercowego albo ostrej niewydolności krążeniowo-oddechowej, które mogą prowadzić nawet do śmierci.