Elastaza w kale jest parametrem, który wykorzystuje się w diagnozowaniu niewydolności trzustki. Jej poziom może obrazować skuteczność zastosowanego leczenia. Badanie jest łatwo wykonywalne i dostępne, co sprawiło, że elastazę w kale zleca się coraz częściej przy podejrzeniu chorób trzustki.

Elastaza trzustkowa – funkcje

Trzustka to narząd wydzielania zewnętrznego oraz wewnętrznego, część układu pokarmowego, który wydziela enzymy trawiące substancje przyjmowane przez organizm, w głównej mierze białka, do dwunastnicy. Do enzymów trzustkowych zalicza się: trypsynogen, chymotrypsynogen, amylazę, elastazę oraz lipazę. Trzustka reguluje poziom cukru we krwi za pomocą insuliny oraz glukagonu. Jest to ważny narząd, bez którego niemożliwe jest przeżycie.

Elastaza to enzym trzustkowy, należący do enzymów części zewnątrzwydzielniczej, który odpowiada za trawienie niektórych białek, dostarczonych organizmowi z pokarmem, za pomocą hydrolizy i rozkładanie ich na prostsze peptydy. Jest enzymem proteolitycznym. Działa w pH lekko zasadowym (około 7–9). Wydzielana jest jako proenzym, który przekształcany jest do aktywnej elastazy i działa w przewodzie pokarmowym. Elastaza trzustkowa jako jedyna nie ulega przemianom po wykorzystaniu w organizmie, nie dochodzi do jej metabolizmu, w postaci niezmienionej zostaje wydalona razem z kałem, co pozwala na użycie jej do diagnozy zaburzeń wydzielniczych trzustki w przeciwieństwie do innych enzymów.

Elastazy używa się do diagnozowania chorób trzustki doprowadzających do jej niewydolności, np. przewlekłego zapalenia trzustki, w którym aktywność zewnątrzwydzielnicza jest zaburzona. Inne przyczyny niewydolności trzustki obejmują choroby, takie jak mukowiscydoza, cukrzyca, rak trzustki, schorzenia dróg żółciowych, wady rozwojowe trzustki już w pierwszych dobach życia niemowlęcia. Na badania kieruje się pacjentów z cukrzycą ze względu na to, że mają oni wysokie ryzyko rozwoju zaburzeń z układu zewnątrzwydzielniczego trzustki, szczególnie osoby z cukrzycą typu pierwszego.

Jakie są choroby trzustki i czym się objawiają? Zobaczcie na filmie:

Objawy niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki to:

• biegunka tłuszczowa, wywołana przez niestrawione składniki pokarmowe zalegające w układzie pokarmowym,
  
• wymioty,
  
• bóle brzucha,
  
• nudności,
  
• spadek apetytu,
  
• uczucie sytości i pełności w jamie brzusznej,
  
• niestrawność,
  
• zaburzenia wchłaniania.
  

Do przewlekłego zapalenia trzustki predysponują w głównej mierze alkoholizm i problemy z drogami żółciowymi.

Elastaza trzustkowa: wskazania do badania i przebieg

Poziom elastazy w kale oznacza się w przypadku, gdy podejrzewana jest niewydolność trzustki. Badanie jest powszechnie dostępne, nieinwazyjne. Nie należy jednak do tanich – bez skierowania trzeba za nie zapłacić około 150 zł. Najczęściej jest więc wykonywane podczas diagnostyki na oddziale.

Badanie poziomu elastazy jest proste, wystarczy pobrać do specjalnego pojemniczka próbkę kału z jednego wypróżnienia i wysłać do laboratorium, gdzie zostanie oznaczony poziom enzymu wydalonego z organizmu. Badanie wykonuje się specjalną metodą – ELISA, co sprawia, że jest bardzo czułe. Określa ono tylko poziom elastazy powstałej w organizmie, nie wykrywa tej, która jest suplementowana wraz z innymi enzymami trzustkowymi. Ma również doskonałe zastosowanie w diagnostyce u dzieci, szczególnie w rozpoznawaniu mukowiscydozy.

Elastaza trzustkowa w kale – norma. Niska elastaza

Wartości referencyjne dla elastazy trzustkowej to >200 μg/g kału.

Wartości powyżej 200 μg/g uznawane są za prawidłowe.

Jeżeli wartość tego parametru jest niższa, oznacza to, że aktywność wewnątrzwydzielnicza trzustki spadła – produkowane jest mniej elastazy trzustkowej. Wartości poniżej 100 µg/g świadczą o poważnej i głęboko zaawansowanej niewydolności trzustki, natomiast wartości od 100 µg/g do 200 µg/g – o umiarkowanej niewydolności trzustki.

Poziom elastazy trzustkowej w kale 500 µg/g i powyżej wyklucza zaburzenia czynności zewnątrzwydzielniczej. Wynik może być fałszywie dodatni z powodu nadmiernego rozcieńczenia stolca w przebiegu biegunki o innej przyczynie niż przewlekłe zapalenie trzustki.

Bibliografia:

1) Szczeklik A., „Interna Szczeklika”, Medycyna Praktyczna, 2018.

2) Solnica B., „Diagnostyka laboratoryjna”, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2014.

3) Szczepanek M., „Rozpoznawanie i leczenie przewlekłego zapalenia trzustki. Omówienie wytycznych europejskich (HaPanEU)”, 2016.