Dysplazja bioder u niemowlaka to wada wrodzona, o wieloczynnikowej etiologii, której istotą jest niedorozwój panewki stawu biodrowego. Rokowania co do wyleczenia choroby maleją wraz z postępem wieku pacjenta. Rehabilitację zaburzonych struktur stawu można planować już w trakcie życia płodowego dziecka. Warto zapewnić mu po porodzie m.in. odpowiedni zestaw pieluch, ortez ortopedycznych i przygotować program ćwiczeń ruchowych.

Dysplazja stawu biodrowego u niemowlaka

Dysplazja stawów biodrowych u niemowląt to wada wrodzona o wieloczynnikowej etiologii, charakteryzująca się niedorozwojem panewki stawowej, deformacją i przesunięciem głowy kości udowej oraz zwyrodnieniem innych struktur okołostawowych składających się na budowę stawu biodrowego. Podejrzenie wystąpienia schorzenia można stwierdzić już w trakcie badań prenatalnych na podstawie obserwacji ułożenia płodu. Potwierdzenie choroby zwykle staje się możliwe po upływie 6 tygodni życia dziecka w trakcie bilansu rozwojowego u ortopedy, podczas badań obrazowych i testów funkcjonalnych. Dysplazja bioderek u niemowląt prowadzi do stopniowego wysuwania się głowy kości udowej z panewki i oddalania się powierzchni stawowych. Zaburza rozwój prawidłowej biomechaniki stawu i wzorca chodu. Rokowania co do wyleczenia choroby maleją wraz z postępem wieku pacjenta. Dlatego wczesna i kompleksowa rehabilitacja dysplazji stawu biodrowego w znacznym stopniu warunkuje funkcjonalność motoryczną zajętej kończyny dolnej w przyszłości.

Doboru metod leczniczych i oceny skuteczności terapii schorzenia dokonuje się według klasyfikacji Grafa. Cztery stopnie dysplazji stawu biodrowego u niemowląt określają zaawansowanie zmian w linii dachu chrzęstno-kostnego oraz brzegu kostnego i kątów zawartych między tymi elementami.

Klasyfikacja Grafa przedstawia się następująco:

• I stopień oznacza prawidłowo ukształtowany staw biodrowy, gdzie kąt α ⩾ 60°, a β > 55°;

• II stopień oznacza występy kostne i inne cechy dysplazji bez decentracji głowy kości udowej, gdzie kąt α waha się od 43 do 59°, a β > 55°;

• III stopień wskazuje na niedorozwój stawu biodrowego, gdzie kąt α < 43°,a β > 77°;

• IV stopień to ciężka postać dysplazji bioderek z licznymi zwyrodnieniami i deformacjami struktur stawowych, ze stopniami przemieszczenia jak w III typie zmian.

Dysplazja stawu biodrowego u niemowląt – objawy

Objawy dysplazji bioderek u niemowlaków zależą od stopnia zaawansowania choroby. Na obraz schorzenia składa się głównie:

• asymetria fałdów udowych i pośladkowych oraz warg sromowych u dziewczynek;

• większa wartość pomiaru obwodowego pośladkowego po zajętej stronie, czyli uwypuklenie i deformacja biodra;

• różnica długości kończyn;

• ograniczenie odwodzenia i rotacji na zewnątrz kończyny;

• objaw przeskakiwania (Ortolaniego), czyli wyczuwalne i słyszalne przeskakiwanie głowy kości udowej podczas nacisku na zgięte udo przy maksymalnym odwiedzeniu;

• objaw wyważania (Barlowa), czyli wyczuwalne przemieszczenie głowy kości udowej poza panewkę podczas manewru kończyną.

Jak jest zbudowany układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:

Leczenie dysplazji stawu biodrowego niemowląt

Rehabilitacja dysplazji stawu biodrowego u niemowlaka powinna rozpocząć się możliwie wcześnie. Pierwszym krokiem jest zaniechanie owijania dziecka w becik i krępowania jego kończyn dolnych. Istotą leczenia schorzenia tego typu jest ustawienie ud w odwiedzeniu, zgięciu i rotacji wewnętrznej możliwie długo w ciągu doby. W tym celu zaleca się:

• szerokie pieluchowanie dziecka, utrzymujące nogi w pozycji tzw. żabki; tego typu zabieg uskutecznia się poprzez złożenie w prostokąt dwóch pieluch tetrowych i nałożenie trzeciej w kształcie trójkąta na pozostałe. Konstrukcję można również założyć na pieluchę jednorazową;

• układanie dziecka na brzuchu po 6. tygodniu życia;

• specjalistyczne ortezy ortopedyczne, czyli aparaty utrzymujące kończyny dolne w odpowiedniej pozycji, zapewniające jednocześnie swobodę ruchów dystalnych części kończyn dolnych. W tym celu najczęściej zaleca się poduszkę Frejki, szelki Pavlika, szynę Koszli oraz pajacyk Gruzy.

Ponadto zachowawcze leczenie dysplazji bioderek niemowląt, polegające na prawidłowym ustawieniu elementów stawu i utrzymaniu ich w stałej pozycji przez odpowiednio długi czas, przewiduje:

• ręczną repozycję struktur w znieczuleniu ogólnym oraz ustabilizowanie efektu zabiegu w opatrunku gipsowym przez 4–6 tygodni;

• wyciągi, w trakcie których pacjent poddawany jest dodatkowo ćwiczeniom indywidualnym w łóżku.

W przypadku oporności tkanek stawu biodrowego na metody leczenia nieinwazyjnego dalsza terapia zachowawcza nie jest wskazana ze względu na ryzyko uszkodzenia stawu i pogłębienie zmian zwyrodnieniowych. Ostatecznym sposobem na dysplazję bioderek jest operacja chirurgiczna korygująca anomalie stawu i fizjoterapia pooperacyjna.

Zobacz film: Dystocja barkowa, czyli niewspółmierność porodowa – postępowanie

Biblioterapia:

1. Kruczyński J., „Ortopedia i rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z zakresu chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy”, PZWL, Warszawa 2015.

2. Nawrotny J., „Zarys rehabilitacji w dysfunkcjach narządu ruchu”, AWF, Katowice 1990.

3. Marciniak W. „Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja”, PZWL, Warszawa 2003.

4. Zembaty A., „Kinezyterapia”, Kasper, Kraków 2002.