Garbniki z przeznaczeniem kosmetycznym można znaleźć w składzie szamponów, płynów do higieny intymnej oraz w tonikach. Aby poprawić zdrowie i wygląd skóry, można spożywać napary i herbatki ziołowe bogate w garbniki.

Co to są garbniki?

Garbniki roślinne są bezazotowymi związkami, które mają glikozydy kwasu galusowego oraz kwasu elagowego. Zaliczane są do tanin, pochodnych fenoli. Uważa się, że stanowią od 5% do nawet 10% suchej masy liści drzew. Garbniki zawarte w liściach zapewniają ochronę przez roślinożernymi kręgowcami oraz owadami. Występują również w owocach, korzeniach, drewnie i korze. Nadają roślinom cierpki, nieprzyjemny smak oraz mają toksyczne działanie – powodują denaturację białek.

Pomimo wielu lat badań nad znaczeniem fizjologicznym garbników w roślinach ich rola wciąż nie została dobrze poznana. Wiadome jest natomiast to, że garbniki są naturalnymi antyseptykami (substancjami o działaniu odkażającym), przez co chronią rośliny przed szkodliwym działaniem owadów oraz grzybów. Ich bakteriobójcze działanie polega na wiązaniu się z substancjami białkowymi. Dzieje się tak, ponieważ pod wpływem garbników bakterie (czyli wspomniane substancje białkowe) hamują rozwój, co prowadzi do ich zniszczenia.

Stosowany jest podział garbników roślinnych na: garbniki hydrolizujące (elagotaniny, galotaniny) i garbniki niehydrolizujące (skondensowane, proantocyjanidyny).

Gdzie występują garbniki?

Naturalne garbniki roślinne występują w zielonych organach roślin naczyniowych. Są składnikami surowców zielarskich: kłącza wężownika, dębianki, kłącza pięciornika, kory dębu, liści orzecha włoskiego, kory oczaru, ziela pięciornika, owoców borówki czarnej, ziela rzepiku, liści poziomki, liści jeżyny, liści malin, a także korzenia pastwina trójpręcikowego (Krameria lappacea).

Drzewa oraz rośliny zielne, które dostarczają surowca umożliwiającego pozyskanie garbników, określa się mianem roślin garbnikodajnych. Wśród nich stosuje się podział na drzewa i rośliny ubogie w garbniki (poniżej 5% zawartości garbników), średnio bogate w garbniki (poniżej 20% zawartości) oraz bogate w garbniki (ponad 20% zawartości). Rośliny i drzewa bogate w garbniki występują w naturalnych warunkach głównie w krajach znajdujących się w strefie międzyzwrotnikowej.

Na terenie Polski obecne są rośliny średnio bogate w garbniki. W celach kosmetycznych oraz medycznych używa się zwłaszcza kory świerkowej oraz drewna dębowego. Ponadto spośród surowców naturalnie występujących w Polsce garbniki zawierają m.in.: liście sumaka, jeżyn, poziomki i orzecha włoskiego, kora modrzewiowa, wierzbowa i oczaru, drewno kasztanowe, owoce śliwy wiśniowej, borówki czarnej oraz tarniny.

Właściwości i zastosowanie garbników w medycynie i kosmetyce

Garbniki są częstym składnikiem wykorzystywanym w wielu produktach kosmetycznych. W przypadku pielęgnacji skóry oraz włosów używa się garbników z kory dębu, wierzby oraz kasztanowca. W tego typu produktach można znaleźć także garbniki pochodzące z liści orzecha włoskiego, oczaru wirginijskiego oraz szałwii. Garbniki są cenionym składnikiem w kosmetologii, ponieważ pomagają w łagodzeniu podrażnień, swędzenia i pieczenia. Znajdują się w składzie produktów mających działanie przeciwzapalne oraz przeciwbakteryjne. Ze względu na łagodzące i kojące właściwości są stosowane w płynach do higieny intymnej.

Garbniki roślinne są wykorzystywane w produktach leczniczych ze względna na taninę, która pomaga w zwalczaniu nadmiernej potliwości, leczeniu egzemy oraz zapaleniu skóry. Garbniki w produktach dermatologicznych zapewniają działanie ściągające i nawilżające, co wpływa na ich zastosowanie w produkcji toników do twarzy. Regularne stosowanie takich kosmetyków pozwala na wytworzenie tzw. powłoki ochronnej na skórze. Garbniki są znane z łagodzenia obrzęków, opuchlizny, wzmacniania skóry oraz normalizacji pracy gruczołów łojowych. Sprawdzają się także w pielęgnacji włosów, ponieważ zapobiegają przetłuszczaniu się skóry, zapewniają włosom blask oraz właściwy koloryt.

Garbniki można z powodzeniem spożywać w postaci naparów oraz herbat ziołowych, zawierających m.in. ziele dziurawca, ziele rzepiku, ziele pięciornika i liście jeżyny.