Otwarte złamanie kości to znacznie rzadsze zjawisko niż złamanie zamknięte. Do przebicia skóry fragmentem pękniętej kości najczęściej dochodzi w wyniku wypadku samochodowego, upadku z dużej wysokości, postrzelenia lub poważnej kontuzji sportowej.

Złamanie otwarte – pierwsza pomoc

Wysokie ryzyko infekcji sprawia, że pierwsza pomoc przy złamaniu otwartym powinna zostać udzielona bez najmniejszej zwłoki. Należy trzymać się wówczas kilku prostych zasad.

• Świadek złamania otwartego powinien od razu zadzwonić po pogotowie. Nie wolno dotykać przebitej skóry. Jeżeli w pobliżu jest zestaw pierwszej pomocy, na dłonie należy nałożyć jałowe rękawiczki, aby w razie kontaktu z krwią poszkodowanego nie zarazić się żadną chorobą (gdy ranna osoba jest obca, nie ma pewności, że jest zdrowa) i nie przenieść bakterii w okolice złamania.

• Ranę należy przykryć sterylnym opatrunkiem, a następnie tamować krwawienie, ponieważ znaczna utrata krwi stanowi realne zagrożenie dla życia. Do opatrzenia rany można użyć podpasek higienicznych – na pewno są czystsze niż każda inna tkanina.

• Nie wolno wyjmować ciał obcych ze zranionego miejsca.

• Nie należy nastawiać złamanej kości, ale miejsce złamania należy w miarę możliwości ustabilizować poprzez podłożenie pod nie koca, poduszki, zwiniętej kurtki lub ręcznika.

• Należy ocenić, czy poszkodowany doznał także innych obrażeń – jeśli jest przytomny, trzeba spytać, czy odczuwa ból w innych partiach ciała.

Badania przy złamaniu otwartym

Po przybyciu na izbę przyjęć poszkodowany otrzymuje antybiotyk, który ma zapobiec infekcji oraz zastrzyk przeciwtężcowy (iniekcji nie wykonuje się, jeżeli miała miejsce w ciągu pięciu lat poprzedzających złamanie).

Diagnostyka złamania otwartego zaczyna się od wywiadu lekarskiego. Poszkodowany odpowiada na pytania związane z przyczyną urazu i udziela informacji dotyczących stanu zdrowia. Następnie lekarz ogląda ranę, szuka ewentualnych uszkodzeń tkanek miękkich, nerwów i układu krążenia.

Obowiązkowym elementem badania jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego. Prześwietlenie złamania pozwala bowiem na jego zobrazowanie i wykrycie liczby pęknięć oraz ustalenie stopnia oddalenia poszczególnych fragmentów kości. Jeśli lekarz potrzebuje bardziej szczegółowych informacji, zleca wykonanie innego badania obrazowego, na przykład tomografii komputerowej.

Wszystkie złamania otwarte wymagają interwencji chirurgicznej, ale zanim dojdzie do operacji, rana zostaje zakryta sterylnym opatrunkiem, a miejsce złamania umieszcza się w szynie, by kość nie uległa przemieszczeniu.

Złamanie otwarte – leczenie

Chirurgiczne leczenie złamania otwartego zaczyna się od oczyszczenia rany. Zaleca się przeprowadzenie operacji możliwie szybko, najlepiej w ciągu 6 godzin od urazu. Jej celem jest niedopuszczenie do wystąpienia infekcji kości, rekonstrukcja uszkodzonych tkanek miękkich i połączenie fragmentów pękniętej kości.

Jeśli rana w miejscu złamania jest czysta, przebicie skóry było niewielkie, a kość można dobrze połączyć, operacja polega na jej ustabilizowaniu z pomocą metalowych implantów (płytek, śrub) na jej powierzchni lub wewnątrz niej. Następnie miejsce złamania zostaje umieszczone w szynie lub łubku do momentu zrośnięcia się kości. W ramach profilaktyki infekcji poszkodowany musi przyjmować antybiotyk, a rana jest regularnie monitorowana przez specjalistę w celu szybkiego wykrycia ewentualnego zakażenia.

W ciężkich przypadkach, gdy rana po perforacji skóry i tkanek miękkich wymaga poważnej interwencji medycznej, proces leczenia zaczyna się od zewnętrznego ustabilizowania pękniętej kości z pomocą metalowych śrub nad i pod miejscem złamania. Implanty wystają nad skórą, ale pozwalają na unieruchomienie złamania do momentu finalnego oczyszczenia rany. Warto podkreślić, że wielu pacjentów, u których złożone złamanie otwarte nogi leczy się za pomocą zewnętrznego stabilizatora, jest w stanie samodzielnie wstać z łóżka i poruszać się o własnych siłach mimo otwartej rany.

Metalowe śruby zewnętrzne są na ogół usuwane dopiero wtedy, gdy można bezpiecznie ustabilizować złamaną kość z pomocą wewnętrznych implantów. Czasem jednak lekarze decydują się na wyjęcie ich na samym końcu procesu zrastania kości. Wówczas konieczna jest oddzielna operacja.

Powikłania w złamaniach otwartych

Najczęstszą komplikacją złamań otwartych są infekcje bakteryjne. Do ich rozwoju może dojść na dowolnym etapie leczenia. Przewlekłe zakażenie kości może wymagać przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.

Uszkodzenie naczyń krwionośnych przy miejscu złamania może mieć niekorzystny wpływ na przebieg procesu zrastania się kości. Jeśli nie goi się ona prawidłowo, należy liczyć się z koniecznością przeprowadzenia kolejnej operacji, w tym jej przeszczepu.

Zespół ciasnoty międzypowięziowej to kolejne groźne i bolesne powikłanie towarzyszące otwartym złamaniom kości. Schorzenie to jest następstwem obrzęku w miejscu złamania ręki lub nogi, który uciska mięsień do tego stopnia, że bez leczenia operacyjnego może dojść do trwałego uszkodzenia tkanki i utraty sprawności danego mięśnia.

Zarówno złamania otwarte, jak i zamknięte mogą mieć ciężki przebieg, ale na ogół te pierwsze są znacznie bardziej groźne.