Zespół Wallenberga to schorzenie z zakresu neurologii, które jest jednym z najpoważniejszych spośród zespołów naprzemiennych, zwanych też porażeniami naprzemiennymi (z łac. hemiplegia alternans). Powstaje na skutek jednostronnego uszkodzenia pnia mózgu, co jest konsekwencją chorób naczyniowych. Zapis zespołu Wallenberga w ICD-10 przedstawia się następująco: G46.3.

Czym jest zespół Wallenberga?

Zespół Wallenberga (z ang. Wallenberg's syndrome) w nomenklaturze medycznej znany jest też jako zespół boczny opuszki (z ang. lateral medullary syndrome). To zespół neurologiczny, za którego powstanie odpowiada zamknięcie tętnicy dolnej tylnej móżdżkowej (z łac. posterior inferior cerebellar artery, PICA) albo tętnicy kręgowej (z łac. arteria vertebralis) przed połączeniem z tętnicą podstawną (z łac. arteria basilaris). Zespół Wallenberga zawdzięcza swoją nazwę badaczowi, który dokonał jego opisu – wybitnemu polskiemu neurologowi Adolfowi Wallenbergowi, który pierwszy z tekstów opisujący omawiany zespół opublikował w 1895 roku.

Jak umiejscowione są objawy zespołu Wallenberga?

Zespół Wallenberga występuje najczęściej w populacji ludzi w podeszłym wieku, choć literatura przedmiotu dowodzi o przypadkach dotyczących osób młodych. Ognisko chorobowe zlokalizowane jest w bocznej części rdzenia przedłużonego. Po stronie ogniska chorobowego następuje uszkodzenie jednego lub kilku nerwów czaszkowych. Porażenie dotknąć może:

• nerw trójdzielny (łac. nervus trigeminus), czyli V nerw czaszkowy,

• nerw językowo-gardłowy (z łac. nervus glossopharyngeus), czyli dziewiąty nerw czaszkowy,

• nerw błędny (z łac. nervus vagus), czyli nerw X.

Dodatkowo po przeciwnej stronie względem ogniska chorobowego dochodzi do piramidowego niedowładu kończyn.

Co to jest neuralgia nerwu trójdzielnego? Dowiesz się tego z filmu: 

Objawy zespołu Wallenberga po stronie występowania uszkodzenia

Po stronie występowania uszkodzenia u chorych na zespół Wallenberga stwierdza się ataksję, czyli niezborność ruchów przejawiającą się w postaci zaburzenia koordynacji ruchowej ciała. Dodatkowo pojawia się niedowład podniebienia – porażenie zwieraczy gardła, w konsekwencji czego rozwinąć się mogą zaburzenia takie jak dyzartria oraz dysfagia.

Dyzartria to termin określający zaburzenia mowy. Mowa dyzartryczna jest niewyraźna, powolna, afoniczna (bezgłośna). Towarzyszy jej przydźwięk nosowy i wrażenie mowy z „kluskami w ustach”. Dochodzi w niej do zaburzenia artykulacji wybranych spółgłosek. Z kolei dysfagię tłumaczy się jako utrudnione przechodzenie pokarmu z jamy ustnej przez przełyk do żołądka. Stwierdza się brak lub opóźnienie odruchu połykania, dysfunkcję górnego zwieracza przełyku i jednostronny niedowład gardła.

U chorych na zespół Wallenberga po stronie występowania uszkodzenia rozwinąć się może rozszczepienne zaburzenia czucia w obrębie twarzy. Dochodzi do nieprawidłowego czucia ciepła i bólu. Stwierdza się drżenie zamiarowe, zwane też ataktycznym. Polega ono na występowaniu mimowolnych i nierytmicznych ruchów kończyny górnej, które pojawiają się podczas jej zbliżania do celu. Wymienia się także objaw Hornera spowodowany zaburzeniem współczulnego unerwienia oka. W wyniku tego dochodzi do zwężenia szpary powiekowej, zwężenie źrenicy oka, zapadnięcia gałki ocznej do oczodołu, niedobarwliwej różnobarwności tęczówek i bardzo wolnego rozszerzania się źrenicy. Niekiedy następują zmiany w składzie łez i pozorny wytrzeszcz. Dodatkowo na części twarzy po zajętej stronie może nastąpić upośledzenie wydzielania potu i zniesienie odruchu rogówkowego, czyli zaburzenia zamykania powieki.

Objawy zespołu Wallenberga po przeciwnej stronie występowania uszkodzenia

Po przeciwnej stronie względem uszkodzenia u chorych na zespół Wallenberga stwierdza się zaburzenia czucia ciepła i bólu na tułowiu i kończynach. Dodatkowo objawem o niestałym charakterze jest niedowład połowiczy zwany też hemiparezą lub porażeniem połowiczym. W przypadku prawostronnej jego lokalizacji doszło do uszkodzenia lewej półkuli mózgu, z kolei lewostronna świadczy o uszkodzeniu w prawej półkuli. Niedowład powoduje upośledzenie poruszania kończynami jednej połowy ciała, osłabienie siły mięśniowej kończyn z niedowładem.

Jak zbudowany jest układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu:

Inne objawy zespołu Wallenberga

Oprócz wyżej wymienionych zespołowi Wallenberga towarzyszyć mogą objawy takie jak: zawroty głowy, niedosłuch (nieprawidłowe przewodzenie lub odbiór dźwięków), oczopląs (rytmiczne, mimowolne oscylacje gałek ocznych).

Zespół Wallenberga w klasyfikacji ICD-10

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) zespół Wallenberga zaklasyfikowany został do kategorii G, czyli Choroby układu nerwowego, podkategorii 46, czyli Zespoły naczyniowe mózgu w chorobach naczyń mózgowych (I60-I67†) i podtypu 3, czyli Zespół udarowy pnia mózgu (I60–I67†). W związku z tym jego zapis w ICD-10 przedstawia się następująco: G46.3.

Bibliografia:

1. Kozubski W., Liberski P.P., Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.

2. Narożny W., Prusiński A., Leczenie zawrotów głowy i zaburzeń równowagi, Warszawa, Medical Education, 2012.

3. Konieczna S., Kuczkowski J., Pilarska E., Wkład gdańskiego lekarza Adolfa Wallenberga (1862-1949) w rozwój neurologii i neuroanatomii, „Annales Academiae Medicae Gedanensis”, 2017, 47, s. 150-153.