Choroba Sudecka prowadzi do unieruchomienia kończyny. Może zostać pomylona z innymi schorzeniami, bo jej objawy w początkowej fazie nie są swoiste.

Co to jest zespół Sudecka? Przyczyny

Mianem zespołu Sudecka, czyli kompleksowego regionalnego zespołu bólowego (KZBR), określa się grupę zmian chorobowych zachodzących w kończynie (górnej lub dolnej) w reakcji autonomicznego układu nerwowego, a dokładnie nerwów współczulnych, na uraz (złamanie, skręcenie, stłuczenie, odmrożenie) bądź inny bodziec. Nie zostały jednoznacznie wskazane przyczyny zespołu Sudecka, są one prawdopodobnie wieloczynnikowe. Przypuszcza się jedynie, że odpowiedzialne za powstawanie KZBR może być nieprawidłowe postępowanie pourazowe, np. zbyt ciasne założenie opatrunku, które sprawia, że kończyna podczas gojenia się pozostaje w złej pozycji i dochodzi do zastoju żylnego. Za taką etiologią przemawia fakt, iż w 90% przypadków chorobę Sudecka stwierdzono u osób po zaleczonej kontuzji – najczęściej było to złamanie kości promieniowej. Zdarza się, że zespół Sudecka współwystępuje z chorobą wieńcową, zaburzeniami hormonalnymi, stanami zapalnymi skóry, zespołem cieśni nadgarstka, uszkodzeniem rdzenia kręgowego; może też być powikłaniem po zawale lub udarze.

Zespół Sudecka – objawy i konsekwencje

W przebiegu zespołu Sudecka obserwuje się reakcję zapalną powodującą stopniowe zanikanie tkanki kostnej oraz tkanek miękkich (w tym mięśni). Objawia się to bardzo silnym bólem, któremu towarzyszą zaczerwienienie bądź zasinienie skóry oraz obrzęk. Dolegliwości mogą utrzymywać się długo – nawet do kilku lat, ale są trudne do zniesienia, a przy tym niełatwo je załagodzić, w związku z czym w skrajnych przypadkach konieczna okazuje się amputacja kończyny. Choroba Sudecka ma 3 fazy:

• ostrą, która może się rozpocząć nawet kilka godzin po doznaniu urazu, a oprócz bólu charakterystyczna dla niej jest nadwrażliwość na dotyk i zmianę temperatury występująca na dużym obszarze ciała wokół miejsca złamania czy stłuczenia. Poza tym w fazie ostrej obserwuje się wzmożoną potliwość oraz przyspieszony wzrost włosów i paznokci,
• dystroficzną, która ma swój początek kilka miesięcy (najczęściej 3) po urazie. W tej fazie skóra na uszkodzonej kończynie staje się błyszcząca, zmienia kolor na siny i zaczyna tracić owłosienie,

• atroficzną, która następuje po upływie 3–12 miesięcy od urazu i objawia się znacznym ograniczeniem ruchów stawowych oraz widoczną deformacją powstałą na skutek zaniknięcia kości i mięśni. Konsekwencje zespołu Sudecka pojawiające się w tej fazie są zwykle nieodwracalne.

Chorobę diagnozuje się głównie na postawie badania fizykalnego (rozpoznania objawów) oraz badania izotopowego kości i stawów (scyntygrafii). Zwykły rentgen wykazuje zmiany w strukturze kostnej dopiero po około miesiącu od pojawienia się zespołu Sudecka.

Zespół Sudecka – ćwiczenia i farmakologia

Leczenie zespołu Sudecka trzeba podjąć jak najwcześniej – w pierwszej fazie choroby szansa na zatrzymanie objawów wynosi 80%. Podstawą jest rehabilitacja, choć przy stanie zapalnym i bólu nie może się też obyć bez leków z grupy NLPZ. Ćwiczenia należy dostosować do stopnia zaawansowania zmian chorobowych. Ich wykonywanie jest bardzo bolesne i wymaga zachowania szczególnej ostrożności, ale to jedyna droga do utrzymania sprawności kończyny.

Najtrudniejszy jest pierwszy tydzień – wtedy dolegliwości pozwalają jedynie na bardzo mało obciążające ćwiczenia, np. zaciskanie w dłoni gumowej piłeczki (co godzinę po 20 razy). W miarę odzyskiwania siły mięśniowej trening kończyny powinien się zmieniać, np. na ćwiczenia z obciążeniami. Kiedy mija obrzęk, pomocny jest też masaż, szczególnie wirowy (w wodzie o temperaturze ciała), limfatyczny i klasyczny. W pierwszej fazie łagodzenia objawów choroby wskazane jest nie ogrzewanie kończyny, a jej oziębianie.

Przy zespole Sudecka leczenie farmakologiczne może również obejmować suplementację witaminy C, podawanie silniejszych leków przeciwbólowych (morfiny, kodeiny), dożylnych blokad, leków antydepresyjnych i innych. W skrajnych przypadkach wykonuje się sympatektomię, czyli usuwanie nerwów, a także zabiegi operacyjne mające na celu skorygowanie zniekształceń kończyny. Dobrze leczony zespół Sudecka daje duże prawdopodobieństwo przezwyciężenia choroby.

Zespół Sudecka – fizykoterapia

Uzupełnieniem ćwiczeń i farmakologii jest przy zespole Sudecka fizykoterapia, na którą składają się m.in.: zabiegi laserowe, magnetoterapia, naświetlanie lampą solux, krioterapia, elektroterapia, jonoforeza sterydowa i wapniowa. Dobór leczenia wspomagającego jest w dużym stopniu zależny od indywidualnych reakcji organizmu (np. po krioterapii u wielu osób dolegliwości nasilają się). Chorzy na zespół Sudecka fizjoterapię przechodzą od 2 miesięcy do półtora roku.