Zespół Costello po raz pierwszy opisany został w 1977 roku przez lekarza pochodzącego z Nowej Zelandii – Jacka Costello. Typowymi mutacjami odpowiedzialnymi za zespół FCS są patogenne zmiany w genie HRAS. Podłoże genetyczne zespołu zidentyfikował w 2005 roku zespół kierowany przez Yoko Aoki. Według specjalistów osoby z zespołem Costello obarczone są podwyższonym ryzykiem rozwoju choroby nowotworowej.

Czym jest zespół Costello?

Zespół Costello (z ang. costello syndrome, CS) to zespół mnogich wad wrodzonych. W nomenklaturze medycznej znany jest też jako zespół twarzowo-skórno-szkieletowy (z ang. faciocutaneoskeletal syndrome) lub zespół FCS (z ang. FCS syndrome).

Występuje on niezwykle rzadko. Szacuje się, że dotyka 1 na 24000000 żywo urodzonych. W 2012 roku w Polsce zespół Costello stwierdzono u 5 osób w wieku od 7 miesiąca do 17 roku życia.

Przyczyny powstania zespołu Costello

Zespół Costello powodują powstające de novo (tzn. na nowo) punktowe mutacje w protoonkogenie HRAS (z ang. harvey rat sarcoma viral oncogene), który zlokalizowany jest na krótkim ramieniu chromosomu 11. Protoonkogen jest obecny w prawidłowej komórce i wykazuje zdolność do zapoczątkowania procesu transformacji nowotworowej, czyli ma możliwość przekształcenia się w aktywny onkogen. Skutkuje to wzmożoną aktywnością kinaz białkowych (enzymy katalizujące, czyli przyspieszające reakcję przeniesienia grupy chemicznej lub atomu z jednej cząsteczki na drugą), które aktywowane są mitogenami (czynnik odpowiedzialny za mitozę – podział komórki) za pośrednictwem białek Ras.

Zobaczcie na filmie, jak wygląda życie z rzadką chorobą genetyczną:

Dziedziczenie zespołu Costello

Zespół Costello dziedziczony jest w sposób autosomalnie dominujący. To rodzaj monogenowy – jednogenowy, który dotyczy cech uwarunkowanych przez jeden gen. Cechę dziedziczy się w sprzężeniu z chromosomami innymi niż chromosomy płci. Cecha ujawnić się może w układzie homozygotycznym (oba allele genu kodują cechę), jak i heterozygotycznym (do wystąpienia choroby wystarczy jedna wersja nieprawidłowego genu).

Objawy zespołu Costello

Charakterystyczne dla zespołu Costello są:

• luźna i gruba skóra (szczególnie na dłoniach i stopach),
• bruzdy na stopach i dłoniach (tzw. dłonie praczki),
• problemy z odżywianiem prowadzące do zahamowania rozwoju somatycznego,
• niedobór wzrostu,
• opóźnienie w rozwoju psychoruchowym,
• niepełnosprawność intelektualna o różnym stopniu nasilenia,
• charakterystyczny wygląd twarzy (duże usta, grube rysy twarzy, grube wargi, powiększenie języka) i dość często rzadkie włosy, rogowaciejące zgrubienia skóry, hiperpigmentacja, czyli przebarwienia skóry, brodawczaki wokół odbytu, ust, nosa.

Nierzadko u chorych na zespół Costello występują wady serca, w tym idiopatyczne przerostowe zwężenie podaortalne (kardiomiopatia przerostowa) czy zwężenie drogi odpływu prawej komory. Rozwijają się zaburzenia ortopedyczne jak deformacja klatki piersiowej (zwłaszcza beczkowata klatka piersiowa), grube ścięgna Achillesa, nadmierna wiotkość małych stawów. Stwierdza się problemy neurologiczne jak wodogłowie, padaczkę, obniżone napięcie mięśniowe, problemy gastroenterologiczne, jak refluks żołądkowo-przełykowy czy przerostowe zwężenie odźwiernika oraz zaburzenia endokrynologiczne, jak endogenny niedobór hormonu wzrostu i niedoczynność kory nadnerczy. Chorzy z zespołem Costello w sposób szczególny narażeni są na choroby nowotworowe.

Zespół Costello w klasyfikacji ICD-10

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) zespół Costello zaliczony został do:

• kategorii Q, czyli Wad rozwojowych wrodzonych, zniekształceń i aberracji chromosomowych,
• podkategorii 87, czyli Innych określonych zespołów wrodzonych wad rozwojowych dotyczących wielu układów,
• podtypu 8, czyli Innych określonych zespołów wrodzonych wad rozwojowych niesklasyfikowanych gdzie indziej.

Zapis zespołu Costello w ICD-10 wygląda następująco: Q87.8.

Rozpoznanie i leczenie zespołu Costello

Oprócz charakterystycznych cech klinicznych rozpoznanie zespołu Costello opiera się na diagnostyce molekularnej i stwierdzeniu mutacji w genie HRAS. Podobny obraz kliniczny dają zespoły: sercowo-twarzowo-skórny, Noonan, Simpsona-Golabi-Behmel i Beckwitha-Wiedemanna. Nie opracowano jak dotąd przyczynowego leczenia zespołu Costello. Terapia opiera się na współpracy lekarzy różnych specjalizacji. Bardzo ważne miejsce zajmuje rehabilitacja. Leczenie ma na celu złagodzenie towarzyszących chorobie dolegliwości.

Bibliografia:

1. E. Bańkowski, Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych, Urban & Partner, Wrocław 2004.

2. M. Pelc, E. Ciara, M. Krajewska-Walasek, Zespół Costello jako przykład rzadkich zaburzeń funkcji szlaku sygnalnego Ras-MAPK: obraz kliniczny i diagnostyka molekularna choroby, [w:] „Pediatria Polska”, 2012, 87(1), s. 19–32.

3. A. Buchholz, Impuls do rozwoju. Studium przypadku chłopca z zespołem Costello, [w:] „Społeczeństwo dla Wszystkich”, 2014, 49(1), s. 5–8.

4. E. Blachowska, E. Petriczko, A. Horodnicka-Józwa, M. Walczak, Leczenie rekombinowanym hormonem wzrostu dziewczynki z zespołem Costello: 3,5-letnia obserwacja, [w:] „Endokrynologia Pediatryczna”, 2015, 1(14), s. 59.