Serce człowieka tłoczy odpowiednią ilość krwi do wszystkich narządów, dzięki czemu są one zaopatrzone w tlen i substancje odżywcze niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania. Niekiedy z różnych przyczyn dochodzi do zmniejszenia przepływu krwi i niedokrwienia tkanek, czyli zapaści krążeniowej. Jest to bardzo niebezpieczny stan bezpośrednio zagrażający życiu, ponieważ problemy z zaopatrzeniem komórek w tlen prowadzą do niewydolności wielonarządowej i zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, a ostatecznie do zgonu.
Co to jest zapaść krążeniowa?
Zapaść krążeniowa, inaczej wstrząs kardiogenny, to nagły spadek objętości minutowej i wyrzutowej serca (spadek objętości krwi krążącej). Stan ten skutkuje niedostatecznym dotlenieniem lub ukrwieniem tkanek i narządów, w wyniku czego dochodzi do poważnych zaburzeń funkcjonowania organizmu. Może wystąpić u osób w każdym wieku.
Zapaść krążeniowa jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. W wyniku ostrej niewydolności krążenia może dojść nawet do zatrzymania akcji serca i zgonu. Powstałe w wyniku niedotlenienia zmiany w tkankach są często nieodwracalne. Dlatego niezmiernie ważne jest, aby w sytuacji, kiedy pojawią się pierwsze objawy zapaści krążeniowej, chory otrzymał natychmiastową pomoc lekarską.
Polecamy: Pierwsza pomoc przy zatrzymaniu akcji serca
Jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z naszego filmu:
Przyczyny zapaści krążeniowej
Do zapaści krążeniowej dochodzi w sytuacji, kiedy serce nie jest w stanie pompować ilości krwi zgodnej z zapotrzebowaniem organizmu. Prowadzi to do niedotlenienia tkanek i pojawienia się szeregu objawów klinicznych. Przyczyny zapaści krążeniowej są najczęściej związane z nieprawidłową pracą serca. Dochodzi do niej na skutek ostrej niewydolności serca lub przewlekłej, która z różnych przyczyn uległa zaostrzeniu.
Możliwe przyczyny zapaści krążeniowej to:
- zawał mięśnia sercowego,
- zatorowość płucna,
- niewydolność zastawek serca,
- zatrucie lekami lub innymi substancjami,
- kardiomiopatia rozstrzeniowa lub niedokrwienna,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zaburzenia napływu krwi do serca (np. przy tamponadzie serca lub rozwarstwieniu aorty),
- uraz serca,
- zaburzenia odpływu krwi (np. guzy serca).
Niekiedy zdarza się także zapaść po alkoholu. Jest ona skutkiem toksycznego wpływu tej substancji na organizm człowieka. Do zatrucia dochodzi, kiedy osoba przyjmie dużą dawkę alkoholu lub połączy go z lekami lub substancjami psychoaktywnymi. Zapaść po alkoholu również stanowi zagrożenie życia.
Objawy zapaści krążeniowej
Objawy zapaści krążeniowej zwykle pojawiają się nagle. Początkowo występuje ogólne pogorszenie samopoczucia i osłabienie. Następnie pacjent odczuwa zawroty głowy, nudności i wzmożone pragnienie, a jego skóra staje się blada, zimna i pokryta potem. Oddech jest szybszy i dochodzi do jego spłycenia. Bardzo często pojawia się także uczucie niepokoju i lęk.
W miarę postępu zaburzeń perfuzji tkankowej pojawiają się także inne objawy zapaści krążeniowej. Obecne są zaburzenia świadomości – pacjent staje się senny lub splątany i pogarsza się kontakt logiczny. Zdarza się nawet, że traci przytomność. Może dojść także do zatrzymania krążenia. Stwierdza się także takie objawy zapaści krążeniowej jak:
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (ciśnienie skurczowe spada poniżej 90 mmHg),
- przyspieszenie tętna (tachykardia),
- osłabienie tętna,
- opóźnienie powrotu włośniczkowego (powyżej 2 sekund),
- oliguria, czyli zmniejszenie ilości oddawanego moczu (20–30 ml/h).
Leczenie zapaści krążeniowej
Osoba, u której pojawiły się objawy zapaści krążeniowej, wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Jeżeli doszło do utraty przytomności, należy sprawdzić oddech poszkodowanego, a w razie potrzeby wezwać karetkę i rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. Polega ona na prowadzeniu na zmianę ucisków klatki piersiowej i sztucznych wdechów (stosunek 30:2).
Leczenie zapaści krążeniowej odbywa się w warunkach szpitalnych. Bardzo ważne jest monitorowanie parametrów życiowych pacjenta: liczby oddechów, temperatury ciała, saturacji, ciśnienia tętniczego oraz zapisu elektrokardiograficznego (EKG). Prowadzi się także bilans płynów.
Leczenie zapaści krążeniowej dobiera się indywidualnie dla każdego pacjenta. Uwzględnia się przy tym jego stan ogólny i przyczynę zaburzeń. Nie zawsze możliwe jest działanie przyczynowe, co obliguje do leczenia objawowego. Dąży się do zmniejszenia obciążenia mięśnia sercowego, utrzymania prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego, utrzymania przepływu krwi przez tkanki obwodowe, jak również wyrównania wszystkich zaburzeń. W miarę możliwości powinno się zadbać o to, by pacjent był leczony w ośrodku referencyjnym.
Skutki zapaści krążeniowej
Szybkie udzielenie pomocy i wdrożenie leczenia w przypadku zapaści krążeniowej istotnie wpływa na rokowanie w tej grupie chorych. W przeciwnym wypadku może dojść do groźnych powikłań. Skutki zapaści krążeniowej to przede wszystkim nieodwracalne uszkodzenie narządów oraz zgon pacjenta.
Bibliografia:
- R. Kowalik, E. Szczerba, Wstrząs kardiogenny – definicja, przyczyny i postępowanie, [w:] „Choroby serca i naczyń” 2018, t. 15, nr 3.
- F. M. Szymański, K. J. Filipiak, Wstrząs kardiogenny – możliwości diagnostyczne i terapeutyczne w świetle nowych doniesień naukowych, [w:] „Anestezjologia Intensywna Terapia” 2014, t. 46, nr 4.