Alkoholizm jest chorobą o dużym znaczeniu społecznym, polegającą na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. W przypadku osób uzależnionych niewątpliwie jednym z najtrudniejszych zadań jest zmotywowanie ich do podjęcia leczenia. Oferta terapii odwykowej staje się coraz bogatsza. Jedną z popularnych niegdyś form była wszywka alkoholowa. Obecnie odchodzi się od tej metody ze względu na liczne skutki uboczne działania esperalu.

Wszywka alkoholowa a leczenie uzależnienia alkoholowego

Obecnie wielu specjalistów uważa, że stosowanie środków farmakologicznych bez względu na ich skład chemiczny czy profil działania nie może być traktowane jako leczenie alkoholizmu.

Do niedawna w Polsce dużą popularnością w terapii alkoholizmu cieszyło się tzw. leczenie awersyjne, do którego zalicza się wszywki alkoholowe (w formie implantu). Był to sposób na wymuszanie abstynencji w wyniku podania choremu esperalu, znanego także pod nazwą disulfiram, który dziś jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych substancji w leczeniu alkoholików. Właściwości tego środka zostały przypadkowo odkryte w 1947 r. przez dwóch duńskich badaczy – J. Halda i E. Jacobsena. Lek ten stosowany jest od dziesięcioleci. W tym czasie znalazł zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Do wycofania leku doszło w wielu krajach – w Stanach Zjednoczonych, państwach Europy Zachodniej, licznych państwach Europy Środkowej i w Rosji. W Polsce lek jest produkowany przez Polfa WZF. Można go nabyć na podstawie recepty w aptekach. Środek ten jest przeznaczony dla współpracujących chorych przy jednoczesnym stosowaniu leczenia wspomagającego, zazwyczaj w formie terapii uzależnień.

Polecamy: Zatrucie alkoholowe – objawy i leczenie. Zatrucie alkoholem etylowym i metylowym

Wszycie esperalu (z fr. esperance – nadzieja) tak naprawdę nie leczy uzależnienia alkoholowego, a powoduje uczulenie na alkohol. Wszywka dla alkoholików miała za zadanie powstrzymywać od picia, a przez to ułatwić dalszy proces terapii odwykowej. Alkoholikowi aplikowano pod skórę tabletki zawierające 100 mg stopniowo uwalnianej substancji czynnej. Panuje dość powszechna opinia, że dotychczasowe preparaty do wszycia podskórnego lub podpowięziowego nie uwalniały disulfiramu w stężeniu wystarczającym do zablokowania aktywności dehydrogenazy aldehydowej. Błędnie okrzyknięty został mianem leku na alkoholizm.

Jak działa esperal wszywka?

Jak działa esperal? Jest on środkiem awersyjnym i odstraszającym. Hamuje dehydrogenazę aldehydową, przez co dochodzi do nagromadzenia się w tkankach aldehydu octowego – trucizny powodującej bardzo nieprzyjemne objawy. Esperal zwiększa stężenie aldehydu octowego w krwi po spożyciu alkoholu, co powoduje ciężkie objawy zatrucia. Uzależniony może ich uniknąć, powstrzymując się od picia – podawanie esperalu wymusza abstynencję. Już po 5–10 minutach od spożycia alkoholu chory leczący się disulfiramem zaczyna odczuwać przykre objawy. W Polsce leczenie disulfiramem wymaga zgody pacjenta i odbywa się pod kontrolą lekarza. Środek ten utrzymuje swoje działanie przez 8–12 miesięcy. Zabieg wszycia trwa 30 minut i przeprowadza się go w znieczuleniu miejscowym. Miejscem implantacji tabletek jest pośladek. Disulfiram nie jest refundowany przez NFZ i nie stosują go żadne publiczne placówki służby zdrowia.

Polecamy: Zespół FAS (alkoholowy zespół płodowy) – konsekwencje spożywania alkoholu w ciąży

Skutki uboczne esperalu

Wśród specjalistów panuje zgodność poglądów w odniesieniu do nieskuteczności implantowanych form disulfiramu. Lek budzi zastrzeżenia etyczne, a ponadto dochodziło do ciężkich, a nawet śmiertelnych powikłań w przypadku spożycia alkoholu po przyjęciu disulfiramu, który wchodzi z nim w toksyczne interakcje. Powikłania po wszyciu esperalu obejmują m.in. nudności, wymioty, kołatanie serca i niewydolność oddechowo-krążeniową. Rozwija się hepatotoksyczność, czyli uszkodzenie wątroby. Może pogłębić stopień zaawansowania chorób, takich jak: niewydolność nerek, choroby układu oddechowego, choroby serca, cukrzyca i padaczka. Inne możliwe skutki uboczne esperalu to: senność, metaliczny posmak w ustach, impotencja, ciągłe zmęczenie, rozszerzenie naczyń (zaczerwienienie twarzy), spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszone bicie serca, nadmierna potliwość, zaburzenia oddychania i duszność. Sporadycznie odnotowuje się reakcje psychotyczne, takie jak stany depresyjne czy paranoiczne, mania, schizofrenia. Może dojść do reakcji alergicznych w postaci zmian skórnych. Rzadkością są: zapalenie nerwów obwodowych, zaburzenia rytmu serca, zawał serca, niewydolność krążenia, utrata przytomności lub drgawki.

Negatywnym skutkiem stosowania esperalu jest utwierdzenie pacjenta w przekonaniu o powstrzymaniu rozwoju choroby alkoholowej. Następuje spadek motywacji do wprowadzenia zmian na poziomie psychologicznym, duchowym i społecznym, które są koniecznym elementem zdrowienia.

Esperal – przeciwwskazania

Esperal posiada takie przeciwwskazania jak m.in.:

• nadwrażliwość na disulfiram lub którąkolwiek z substancji pomocniczych zawartych w środku leczniczym;
  
• bycie w stanie upojenia alkoholowego, spożywanie produktów zawierających alkohol etylowy w ciągu ostatnich 24 godzin;
  
• niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, niewydolność obwodowa krążenia;
  
• zaburzenia psychiczne, psychozy, próby samobójcze.

Bibliografia:

1. Ryszkowski A., Wojciechowska A., Kopański Z., Brukwicka I., Lishchynskyy Y., Uracz W., Walka z uzależnieniem alkoholowym, „Journal of Clinical Healthcare”, 2015, 1, s. 14–17.

2. Augustynek A., Jak walczyć z uzależnieniami?, Warszawa, Difin, 2011.

3. Vetulani J., Alkoholizm i neurobiologia farmakoterapii alkoholizmu, „Wszechświat”, 2013, 114(1-3), s. 24–30.

4. Habrat B., Farmakoterapia uzależnienia od alkoholu – aktualne standardy i perspektywy, „TERAPIA, 2011, 250, s. 48–51.

5. Habrat B., Leki stosowane w leczeniu uzależnienia od alkoholu, „Alkoholizm i Narkomania”, 2001, 14(l), s. 137–149.

6. Allen J.P., Litten R.Z., Techniques to enhance compliance with disulfiram, “Alcoholism Clinical and Experimental Research”, 1992, 16(6), s. 1035–1041.

7. Brewer C., Meyers R.J., Johnsen J., Does disulfiram help to prevent relapse in alcohol abuse?, “CNS Drugs”, 2000, 5(14), s. 329–341.

8. Skinner M.D., Lahmek P., Pham H., Aubin H.J., Disulfiram efficacy in the treatment of alcohol dependence: a meta-analysis, “PLoS One”, 2014, 9(2), s. e87366.

9. De Sousa A., De Sousa A., A one year pragmatic trial of naltrexone vs disulfiram in the treatment of alcohol dependence, “Alcohol”, 2004, 39(6), s. 528–531.

10. Wnuk M., Marcinkowski J.T., Alkoholizm – przegląd koncepcji oraz metod leczenia, „Hygeia Public Health”, 2012, 47(1), s. 49–55.

11. Laaksonen E., Koski-Jannes A., Salaspuro M., Ahtinen H., Alho H., A randomized, multicentre, open-label, comparative trial of disulfiram, naltrexone and acamprosate in the treatment of alcohol dependence, “Alcohol”, 2008, 43(1), s. 53–61.

12. Frąckowiak M., Motyka M., Przeciwdziałanie problemom alkoholowym – przegląd oddziaływań mogących wzajemnie się uzupełniać, „Hygeia Public Health”, 2015, 50(2), s. 323–330.