Słuch jest jednym ze zmysłów, który umożliwia odbieranie fal akustycznych (dźwiękowych). Przedostają się one przez przewód słuchowy zewnętrzny do błony bębenkowej, która wprawia w drgania 3 kosteczki: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Następnie trafiają do ucha wewnętrznego, gdzie znajduje się właściwy narząd słuchu (narząd Cortiego). W nim drgania zamieniane są w impulsy elektryczne, które przy pomocy nerwu słuchowego docierają do mózgu. Kiedy fale dźwiękowe mają zbyt wysokie natężenie, powstaje uraz akustyczny, czyli uszkodzenie ucha wewnętrznego prowadzące do zaburzeń słuchu.
Co to jest uraz akustyczny?
Uraz akustyczny ucha to uszkodzenie słuchu przez hałas. Dźwięki o wysokim natężeniu prowadzą do pęknięcia błony bębenkowej lub zaburzeń w narządzie Cortiego. W efekcie pojawia się niezdolność do odbierania bodźców dźwiękowych o różnym stopniu nasilenia. Uraz akustyczny to najczęstsza choroba zawodowa w Polsce.
Ze względu na natężenie i czas trwania hałasu wyróżnia się ostry i przewlekły uraz akustyczny.
Ostry uraz akustyczny
Ostry uraz akustyczny powstaje, kiedy na narząd słuchu oddziałuje hałas o natężeniu wyższym niż 130 dB. Może być to wybuch petardy, huk z broni palnej, start samolotu odrzutowego, uderzenie pioruna, a także przebywanie w bliskim sąsiedztwie głośnika podczas koncertu. W takich sytuacjach dochodzi do zaburzeń krążenia kapilarnego w uchu wewnętrznym i spadku ciśnienia tlenu w jego płynach, co skutkuje uszkodzeniem narządu Cortiego. Ostry uraz akustyczny występuje zdecydowanie rzadziej niż przewlekły.
Przewlekły uraz akustyczny
Przewlekły uraz akustyczny powstaje, kiedy narząd słuchu jest poddawany działaniu długotrwałego hałasu o umiarkowanym natężeniu (ok. 85 dB). Są na niego narażone przede wszystkim osoby, które:
- pracują przy głośnych urządzeniach;
- słuchają głośnej muzyki na słuchawkach;
- często przebywają w pobliżu lotniska lub ulicy z dużym natężeniem ruchu;
- uczęszczają na strzelnicę.
Przewlekły uraz akustyczny dokonuje się stopniowo, jednak proces uszkodzenia słuchu rozwija się najszybciej w pierwszych latach narażenia na długotrwały, umiarkowany hałas.
Objawy urazu akustycznego
Objawy urazu akustycznego zależą przede wszystkim od jego rodzaju. Na ich nasilenie ma wpływ osobnicza wrażliwość na dźwięki, ich natężenie oraz czas trwania ekspozycji. Przy ostrym urazie dolegliwości pojawiają się natychmiast, natomiast w przypadku urazu przewlekłego narastają stopniowo.
Objawy ostrego urazu akustycznego to:
- silny ból ucha;
- szum w uszach;
- upośledzenie słuchu lub głuchota;
- krwawienie z ucha (jeżeli doszło do pęknięcia błony bębenkowej).
W przypadku przewlekłego urazu akustycznego pacjent zauważa u siebie:
- obniżenie wrażliwości na wysokie dźwięki (powyżej 4000 Hz);
- stopniowe obustronne pogorszenie słuchu;
- pogorszenie rozumienia mowy;
- uczucie ciśnienia w uszach;
- zaburzenia koncentracji.
Uraz akustyczny – audiogram i inne badania
Kiedy pojawią się objawy urazu akustycznego, należy udać się do poradni laryngologicznej lub na szpitalny oddział ratunkowy (jeżeli doszło do ostrego urazu). Im wcześniej rozpoczęte leczenie, tym większa szansa na uratowanie słuchu. Podstawą diagnostyki urazu akustycznego ucha jest wywiad lekarski, badanie otoloaryngologiczne oraz audiometryczne.
Badanie audiometryczne pozwala ocenić sprawność słuchu. Pacjent ma założone słuchawki na uszach. Odbiera dźwięki o różnej częstotliwości. Jeżeli słyszy konkretny dźwięk, sygnalizuje to przy pomocy przycisku. Wynikiem badania jest audiogram, czyli wykres pokazujący zakres słyszalnych dźwięków. Na jego podstawie laryngolog jest w stanie ocenić stopień uszkodzenia słuchu.
Leczenie urazu akustycznego
Leczenie ostrego urazu akustycznego wymaga podania glikokortykosteroidów oraz dekstranu małocząsteczkowego we wlewie dożylnym. Lek podnosi ciśnienie osmotyczne, zwiększa objętość osocza i zmniejsza lepkość krwi. Jeżeli doszło do pęknięcia błony bębenkowej, leczenie urazu akustycznego polega na wykonaniu tympanoplastyki, czyli zamknięcia ubytku w błonie bębenkowej.
Leczenie urazu akustycznego o charakterze przewlekłym wymaga założenia aparatu słuchowego. Regularna i długotrwała ekspozycja na hałas powoduje, że zmiany w uchu wewnętrznym są nieodwracalne.
Jak uniknąć urazu akustycznego?
Urazu akustycznego można uniknąć, jeżeli stosuje się odpowiednie środki zapobiegające. Osoby narażone na hałas powinny używać specjalnych ochraniaczy, a także regularnie wykonywać badania audiometryczne. Jeżeli rozpoczął się u nich proces uszkodzenia słuchu, muszą zmienić stanowisko pracy. Nie zaleca się także słuchania głośno muzyki na słuchawkach i przebywania w pobliżu głośników na koncertach i imprezach.
Zobacz wideo: Jak ochronić słuch?
Bibliografia:
1. J. Jadczyszyn i wsp., Nagły obustronny niedosłuch w stopniu głębokim u dziecka – studium przypadku, [w:] „New Medicine” 4/2017, s. 135–144.
2. A. Obrębowski, A. Prusiewicz, Audiologia kliniczna. Zarys, Wydawnictwo UM Poznań, Poznań 2010.